Help een aanjager van de schuldenspiraal de wereld uit

Zo'n 46 procent van de volwassenen in Brussel zijn eenpersoonshuishoudens of eenoudergezinnen. Ze zijn niet per definitie arm, maar ze hebben het bijzonder lastig om rond te komen. En de levenskosten stijgen jaar na jaar en in de huidige crisis zelfs maand na maand. Maak de som van je huur/hypotheekafbetaling, vaste kosten en voeding en kijk hoever je komt met een loon van 1.800 euro (wat voor velen al veel is). Niet ver, dat is duidelijk. Laat staan als je de pech hebt om ziek, tijdelijk werkloos of zelfs ontslagen te worden.

Eén tegenslag is bij een gezin genoeg om een schuld op te bouwen. En eens iemand één factuur niet kan betalen, lopen de kosten snel op. In veel gevallen verhoogt een schuld van 100 euro in één klap tot minimum 1.038 euro. En het blijft zelden bij één onbetaalde factuur. Stuur dan een deurwaardersexploot, en je krijgt een sneeuwbaleffect: nog veel meer kosten, die uiteindelijk tot echte armoede kunnen leiden.  

Waarom die exploten er nog zijn? Omdat we gewoontedieren zijn? Protectionisme misschien? Een systeem dat zichzelf in stand houdt? Of omdat iedere schuldeiser toch gewoon individueel verder vecht voor zijn brok, in de hoop een stukje van zijn facturen betaald te krijgen? Deurwaarders, advocaten en incassobureaus zijn hier vaak de enige winnaars.

Ethisch

Begrijp me niet verkeerd: gerechtsdeurwaarders blijven - onder de juiste voorwaarden - hun nut hebben, en facturen moeten worden betaald. Wie kan betalen en dat niet doet, moet streng worden aangepakt. Maar voor wie geen of onvoldoende terugbetaalcapaciteit heeft (ongeveer de helft van de schuldenaars) is een schuld vorderen op de klassieke manier vaak volkomen nutteloos. Deurwaarders kennen in principe de financiële situatie van iedereen die ze dagvaarden.

Zijn er meerdere openstaande schulden en is er onvoldoende terugbetaalcapaciteit, dan moeten ze afstappen van de traditionele schuldinning. Het alternatief is ethisch verantwoord invorderen. Door tijdig en tegelijk te overleggen met zowel de schuldenaar als zijn schuldeisers en een haalbaar globaal afbetalingsplan op te stellen, bereik je veel betere resultaten. Deze techniek maakt stilaan opgang, maar wordt nog onvoldoende toegepast.

Uiteraard is niet enkel het systeem van schuldinvordering een katalysator voor armoede. Armoede - we noemen het binnen de MyTrustO-filosofie trouwens liever kansenbeperking, dat klinkt minder stigmatiserend - heeft verschillende tentakels en is complex.

Bij het aanpakken van armoede loopt systematisch van alles verkeerd. We horen zoveel verhalen van leefloners die 920 euro per maand krijgen en daarmee toch een huur van 600 euro moeten betalen. Politiek verantwoordelijken maken daar duidelijk geen punt van. De invaliditeitsvergoeding van 1.200 euro wordt bruto-netto uitbetaald: na een jaar moet de ontvanger 1.800 euro (12 x 150 euro niet ingehouden maandelijkse voorheffing) terugbetalen aan de fiscus.

Je hebt geen hogere wiskunde nodig om te beseffen dat we daardoor als maatschappij schuldmiserie in de hand werken en medeplichtig zijn. Waarom het systeem niet meteen structureel goed zetten?

Massa's rapporten

Politiek verantwoordelijken vinden dat iedereen aan het werk zetten de oplossing is. Maar denken ze er ook aan dat mensen met een job onmiddellijk loonbeslag riskeren, en op die manier veel kwetsbaarder zijn dan een werkloze of een leefloner? Enige nuance is hier wel op zijn plaats.

Kortom, de bestaande benadering rammelt op heel wat vlakken, met intrieste gevolgen. Deze week nog bleek dat het aantal dak- en thuislozen in Leuven in februari van dit jaar veel hoger lag dan gedacht, met 466 volwassenen en 90 kinderen. Dat zal in andere steden niet anders zijn. En dat was vóór de coronacrisis, die de toestand ongetwijfeld versnelt. De levenskosten stijgen, mensen worden tijdelijk werkloos en straks vallen er massaal ontslagen.

Het parlement heeft vandaag de mond vol van armoedebestrijding. Massa’s rapporten en barometers brengen de situatie in kaart. Elke partij strooit kwistig met wetsvoorstellen om de ‘kwetsbaren’ te ondersteunen. Maar het blijven doekjes voor het bloeden. Lobbywerk maakt dat concrete oplossingen uitblijven. Radicaal omgooien is de enige goede aanpak. De schuldenspiraal - vaak door de overheid zelf veroorzaakt - uit de wereld helpen zou alvast een fantastische stap zijn.