Handen in elkaar voor het onderwijs

Door Philip Brinckman, lid directiecomité Sint-Jozefcollege Turnhout

De wind is aan het draaien. Sommige rapporten over ons onderwijs zijn alarmerend en dit keer niet omdat de school kansarmen te weinig kansen geeft of omdat het welbevinden van het kind onder druk staat. Nee, de lat van het kennisonderwijs ligt te laag. Het daagt de leerlingen te weinig uit en biedt te veel onderwijs op maat aan. Dat laatste is geen slechte zaak, maar de strijd voor gelijkheid in het onderwijs werd gevoerd op de kap van het kennisonderwijs.

Die negatieve evolutie is geen verrassing voor de vele veldwerkers, noem ze gerust mijnwerkers. Hun kanaries geven al meer dan tien jaar het signaal dat de zuurstof en ambitie uit het Vlaamse onderwijsverhaal verdwijnen. Jammer genoeg werden ze weggezet als elitaire flierefluiters. Daar komt nu verandering in. Het kennisonderwijs moet eindelijk geherwaardeerd worden. Dat is de hervorming waar we echt op wachten. Maar het onderwijs alleen kan het ongelijkheidsvraagstuk niet oplossen. Laten we de krachten bundelen en elk onze verantwoordelijkheid opnemen. Wie moet wat doen?

Het kabinet, de beleidsmakers, de onderwijsverstrekkers en de inspectie moeten vanaf nu het signaal geven dat kennisopbouw niet meer verdacht is, dat van buiten leren zin heeft, vooral als kapstok waaraan nieuwe inzichten opgehangen kunnen worden. Bij twijfel lezen ze het best eens het gezaghebbend boek ‘Why Knowledge Matters’ van E.D. Hirsch. Onze gezagdragers moeten schouder aan schouder staan om de malaise een halt toe te roepen, eerder dan elkaar vliegen af te vangen.

Sociologen, pedagogen en cognitief psychologen moeten ook samenwerken. Sociologen moeten hun terechte strijd voor gelijke kansen verrijken met de inzichten van andere wetenschappelijke disciplines als de cognitieve psychologie. Kansarmen hebben het meest baat bij een sterk vormend onderwijs. Waar anders komen die kinderen in contact met taal en cultuur? Maar laten we ook niet blind zijn voor het neveneffect. Hoe inhoudelijk sterker de les en hoe meer verwachtingen de leraar koestert, hoe sneller de kloof tussen intelligente en minder intelligente leerlingen groeit. Intelligente leerlingen (ook uit kansarme gezinnen) halen nu eenmaal meer profijt uit sterke lessen, op voorwaarde dat hun thuisomgeving hen ook stimuleert. Misschien hebben we in het verleden de lat steeds lager gelegd omdat we hoopten de kloof tussen hoog- en laaggevormde leerlingen te verkleinen.

Het hoger onderwijs en de lerarenopleiding: er rust een bovenmenselijke verantwoordelijkheid op de lerarenopleiding. We krijgen steeds meer de indruk dat iedereen geschikt is om voor een klas te staan. Niet iedereen ‘die graag met kinderen werkt’ is geschikt als leerkracht. Dat is overigens de meest gehoorde motivatie in een sollicitatiegesprek. Leerkracht zijn is een roeping. We zijn op zoek naar vakmannen en -vrouwen die gebeten of bezeten zijn van leerinhouden. Daarom moet het algemene niveau van de opleiding dringend omhoog. Bepaalde pedagogische inzichten moeten aan de realiteit worden getoetst. Veel te vaak moeten we jonge leerkrachten ‘her-vormen’ omdat ze strategieën meekregen die niet werken. Geen wonder dat een aantal van hen zo snel afhaakt.

Ouders moeten aan hun kinderen meegeven dat naast het gezin, de familie en de gezondheid de school een podiumplaats verdient. Ze moeten zelf het goede voorbeeld geven en aanvaarden dat de school soms gewoon gelijk heeft. ‘Mijn kind schoon kind’ ontneemt kinderen groeimogelijkheden. Door altijd pal achter je kind te staan, ontzeg je het veel kansen. Kinderen mogen fouten maken, die ook als dusdanig benoemd worden. Ze hebben recht op volwassenen die hen durven bij te sturen en te begeleiden. Kansarme kinderen hebben meer dan andere kinderen ouders nodig die de school op de eerste plaats zetten, hoe moeilijk ook.

Leerkrachten en directies zijn de poortwachters van het beste wat de menselijke cultuur of samenleving heeft voortgebracht. Dat verhaal over denken en doen geeft de leerkracht aan de nieuwe generatie door, zodat de leerlingen er later het hunne mee kunnen doen. Veel te dikwijls spelen leerkrachten in op de waan van de dag of bewijzen ze lippendienst aan de papiermolen waarin ze vastzitten. De opdracht van een school is veel grootser dan alleen maar weetjes te sprokkelen via eenvoudige invulboeken. Boeiend lesgeven door een samenhangend verhaal te vertellen komt alle leerlingen ten goede.

De samenleving: er is een groeiende kloof tussen hoog- en laaggevormde burgers. Laten we stoppen met de zwarte piet naar het onderwijs door te spelen. Ambitieus onderwijs kan de kloof niet dichten en zal ze alleen maar vergroten. Er is maatschappelijke moed voor nodig om haar te dichten, maar dat is geen verhaal van het onderwijs alleen. Laat het onderwijs doen waar het sterk in is: leerlingen inwijden in kennis en inzicht.