Gunstregime salariswagens kan beter helemaal op de schop

Het fiscaal voordeel voor salariswagens op fossiele brandstof dooft op termijn uit, het voordeel voor elektrische wagens zakt uiteindelijk tot 67,5 procent. Met de focus op elektrische bedrijfswagens hoopt de regering de vergroening van het wagenpark aanzienlijk te versnellen. Een nobele gedachte en een stap in de goede richting, maar er is weinig kans dat het ons ook maar een beetje helpt de globale CO₂-emissie te verlagen.

Zoals de transporteconoom Stef Proost al meermaals aanhaalde, wordt de snellere introductie van elektrische wagens allicht gecompenseerd door een tragere daling van de uitstoot in andere landen. De Europese regels leggen de autoconstructeurs een gemiddelde norm op, zonder incentives om beter te doen.

Bovendien blijven we door het behoud van de fiscale aftrek het autogebruik stimuleren. Een hallucinante vaststelling voor een land dat in precoronatijden zowat de filekampioen van de Europese Unie was. Vaak wordt aangehaald dat het aandeel van salariswagens in het geheel al bij al bescheiden is en dat velen ook zonder het systeem een wagen zouden gebruiken voor hun woon-werkverplaatsingen. Dat klopt, maar onderzoek geeft aan dat salariswagens bovengemiddeld gebruikt worden in de spits, net wanneer de maatschappelijke kosten van elke extra wagen het hoogst oplopen.

Het gebrek aan accijnzen op elektriciteit stimuleert het autogebruik nog verder. En zoals de denktank OESO al meermaals aangaf, draagt het fileprobleem bij tot onze lagere productiviteitsgroei in vergelijking met het buitenland.

Inefficiënt en weinig transparant

Ook op andere vlakken schiet het huidige beleid de doelstellingen allicht voorbij. Een vaak aangehaalde reden voor het systeem van fiscale aftrek is het potentiële positieve effect op de werkgelegenheid. Terwijl dat effect net zo goed bereikt kan worden via een klassieke aanpassing van de belastingtarieven, is het twijfelachtig dat die doelstelling bereikt wordt.

Het werkgelegenheidseffect van het fiscale gunstregime zal sterker zijn naarmate de loonelasticiteiten van het arbeidsaanbod en de arbeidsvraag groter zijn. Daarmee bedoelen economen de mate waarin werknemers bereid zijn meer te werken en werkgevers bereid zijn meer werknemers aan te werven, als de vergoeding voor arbeid stijgt. De begunstigden van salariswagens behoren evenwel veelal tot groepen waarvoor het empirisch onderzoek (in absolute termen) relatief lage loonelasticiteiten vindt, zoals hoger opgeleide, veel verdienende, mannelijke werknemers.

Soms blijkt de loonelasticiteit van het arbeidsaanbod voor die groepen zelfs negatief, wat betekent dat sommige van die werknemers veeleer beslissen minder te werken als ze beter worden vergoed.

Een andere aangehaalde reden is dat salariswagens bedrijven helpen geschikt personeel te vinden. Ondanks een hoge belastingdruk kan je ‘high potentials’ een extraatje bieden en knelpunten oplossen, klinkt het. Ook hier kunnen klassieke lastenverlagingen evenwel soelaas bieden. Bovendien speelt op dit vlak vooral de loonnorm bedrijven parten. Met een algemene norm is loondifferentiatie moeilijk en slagen de productiefste bedrijven er onvoldoende in de beste werknemers aan te trekken. Waarom een fiscaal gunstregime voor salariswagens dat moet oplossen, is een raadsel.

Tot slot holt het systeem, dat vooral de hogere lonen gunstig gezind is, de progressiviteit van de inkomstenbelasting uit. Op zich is een pleidooi voor een vermindering van de belastingdruk op de hoogste lonen legitiem, maar er zijn geen redenen om dat via een inefficiënt en weinig transparant systeem van salariswagens te organiseren.

De fiscale aftrek van salariswagens is een klassiek voorbeeld van hoe problemen (belastingdruk, loonnorm,…) opgelost worden door nieuwe problemen te creëren. Bovendien blijkt het voor politici erg moeilijk gunstregimes later terug te draaien. Dat is niet onlogisch. Werknemers stippelen hun loopbaan uit in functie van de verwachte arbeidsvoorwaarden en voelen zich bij een abrupte aanpassing van die voorwaarden terecht bekocht. Het fiscaal gunstregime afschaffen kan daarom alleen gespreid in de tijd, zodat bestaande contracten behouden blijven en de arbeidsvoorwaarden voldoende tijd hebben om zich via marktwerking aan te passen aan de nieuwe realiteit. Een reden te meer om er meteen mee te beginnen.    

Dieter Verhaest

Hoofddocent arbeids- en onderwijseconomie aan de KU Leuven.