Geef de probleemoplossers van morgen een duwtje

De economie verandert het komende decennium ingrijpend door een ongekende technologische vooruitgang, aangedreven door doorbraken in de chipsector in combinatie met domeinen als artificiële intelligentie, robotica, nano-, bio- en kwantumtechnologie. België is koploper in de ontwikkeling van deeptechbedrijven, maar een tekort aan gekwalificeerd personeel hypothekeert ons groeipotentieel. De tientallen miljarden die Europa met de Chips Act vrijmaakt om de lokale techsector en onderzoekscentra te versterken onderstreept opnieuw het belang om meer mensen warm te maken voor STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics). Dat vergt een gediversifieerde strategie.

Een eerste aandachtspunt is het aantrekken van meer vrouwen voor STEM-domeinen. Vrouwen zijn even goede probleemoplossers als mannen, maar ze blijven ondervertegenwoordigd in ingenieursopleidingen en technische beroepen. Met name in de ICT-sector zijn de groeikansen aanzienlijk: uit cijfers van Unesco over 2018 blijkt dat België van alle onderzochte landen het laagste aantal vrouwelijke afgestudeerden in ICT-opleidingen had. Liefst 94,4 procent van de afgestudeerden waren mannen.

Rolmodellen en sleutelfiguren uit de directe omgeving kunnen een belangrijke katalysator zijn om foute aannames en stereotypen over STEM te overwinnen. Schoolinitiatieven zijn daarvoor uitermate geschikt. Generatiegenootjes kunnen elkaar spelenderwijs inspireren. Zeker projecten die vertrekken vanuit een reële maatschappelijke nood kunnen meisjes vaker overtuigen om daarin een rol op te nemen dan louter technische uitdagingen. 

Een andere prioriteit is het aanpakken van de digitale ongeletterdheid. De Digimeter toont dat de digitale kloof vooral bij jongeren toeneemt. Ondanks de versnelde digitalisering van onze maatschappij sinds de coronapandemie en de populariteit van TikTok en Instagram begrijpt een kwart van de jongeren basisbegrippen zoals cookies of de cloud niet. Amper 57 procent van de 16- tot 24-jarigen weet wat artificiële intelligentie betekent. Een op zes jongeren mijdt digitale toepassingen waar hij niet vertrouwd mee is.

Behalve een gebrek aan kennis en vaardigheden heeft een deel van de bevolking simpelweg onvoldoende toegang tot computers. Ook zij lopen het risico onvoldoende voorbereid te worden op de technologische disruptie die ze tijdens hun leven en loopbaan zullen meemaken.

Kleuterklas

Om de digitale en wetenschappelijke geletterdheid van een hele generatie maximaal te verhogen, moet elk kind computationeel leren denken. Al in de kleuterklas kunnen de basisstapjes logisch redeneren aangeleerd worden om complexe problemen met digitale tools spelenderwijs op te lossen. Al bij zeer jonge kinderen kunnen we zo de basis leggen om abstract, kritisch en probleemoplossend te leren denken, verbanden te leggen en samen te werken.

Hoe kunnen we in de jaren nadien jongeren warm maken voor belangrijke domeinen zoals computerwetenschappen, chiptechnologie of synthetische biologie? Het antwoord op die vraag is dubbel: door te focussen op de maatschappelijke toepassingen en door reële problemen op hun niveau te presenteren zonder ze te oversimplificeren. 

De tieners van vandaag kunnen over een aantal jaren een belangrijke rol spelen om een fossielvrije economie uit te bouwen of medische behandelingen te ontwikkelen voor ziekten die vandaag niet te genezen zijn. België behoort tot de academische wereldtop voor nano- en biotechnologie, energieonderzoek en farmaceutische wetenschappen. Onze jeugd is daardoor zeer goed geplaatst om binnenkort mee oplossingen te ontwikkelen voor ’s werelds meest urgente problemen.

Aan passie en intellect ontbreekt het onze jongeren niet, maar velen zijn zich onvoldoende bewust van de mogelijke toepassingen van hun lessen wetenschap, techniek of wiskunde en de impact die ze via bedrijven en kenniscentra kunnen uitoefenen.

Vakken laten vallen

Nog voordat veel scholieren de maatschappelijke relevantie van STEM ontdekken, hebben ze vaak al verschillende vakken laten vallen. Bovendien is het erg moeilijk om later opnieuw in te stromen. Het gevolg is dat het steeds moeilijker zal worden ook aan de groeiende vraag naar technici te voldoen.

Een reëel probleem vertalen naar een versie die jongeren aankunnen is een hele uitdaging. Toch is dat de enige weg om correcte verwachtingen te scheppen die een studiekeuze kunnen beïnvloeden.

Nu het einde van het schooljaar weer in zicht komt, rijzen beslissende vragen over het studieverloop van een hele generatie. Scholen, ouders, bedrijven en onderzoeksinstellingen mogen deze kans niet laten voorbijgaan om jongeren beter te informeren over de groeiende nood aan STEM-profielen. Bovenal moeten we hen laten proeven van de unieke impact die ze als ingenieur, wetenschapper of technicus kunnen uitoefenen.