Extra emissierechten toekennen lijkt een goed idee, maar houdt risico's in

Net als gezinnen kunnen ook bedrijven er niet omheen. De energieprijzen rijzen de pan uit. Dat leidt hier en daar al tot productieverminderingen. Met de winter in het vooruitzicht lijkt de situatie te verergeren. De vrees bestaat dat in ons land bedrijven zullen sluiten omdat het economisch niet meer rendabel is hier te produceren. Europese bedrijven kampen met een handicap tegenover bedrijven buiten de Unie, omdat die laatste niet verplicht worden hun CO₂-uitstoot te compenseren door de aankoop van emissierechten. Net als de prijs van energie zijn ook de emissierechten sterk in prijs toegenomen.

Door de spanningen met Rusland wekt Europa meer energie op via kolencentrales. Die stoten 2,5 keer meer CO₂ uit dan gascentrales. Daardoor stijgen de vraag naar en de prijs van emissierechten. Nu de prijs van emissierechten de nooit eerder geziene grens van 100 euro lijkt te overschrijden roept Peter Claes, de directeur van de federatie van grote industriële energieverbruikers (Febeliec), Europese beleidsmakers op meer emissierechten te veilen om de stijgende energieprijzen tegen te gaan en de energie-intensieve bedrijven te beschermen. Wat een goed idee lijkt, houdt toch risico’s in.

Disproportioneel

Om die risico’s beter te begrijpen is het belangrijk de werking van het Europees Emissiehandelssysteem (EU ETS) te kennen. In 2005 werd Europa een globale voorloper in de strijd tegen de klimaatverandering met de introductie van het EU ETS. Er wordt een limiet gezet op de totale hoeveelheid emissies die uitgestoten mogen worden door de Europese industriële installaties (de cap). Die cap is gelijk aan de som van alle individuele emissierechten in het systeem. Die kunnen op hun beurt onder participanten (installatiehouders) van het EU ETS verhandeld worden, waarbij een emissieprijs tot stand komt. Het hele principe waarop het Europees Emissiehandelssysteem gebouwd is, is dat de vervuiler betaalt. Nu meer rechten in het systeem pompen, zelfs al is het via veilingen, zou disproportioneel ten goede komen aan de meest vervuilende installaties, terwijl we daar net van af willen om de klimaatdoelstellingen te halen.

Combinatie

De oplossing moet eerder gezocht worden in een combinatie van andere factoren. De directe aanleiding van de energiecrisis is de reductie van de invoer van gas uit Rusland. Rusland is evenwel niet de enige leverancier van Europees gas. Noorwegen boekt sinds de oorlog in Oekraïne recordopbrengsten met de export van gas naar Europa. De vraag naar solidariteit vanuit de EU klinkt almaar luider. Ze lijkt ook in Noorwegen niet in dovemansoren te vallen.

Er gaan ook stemmen op om de ongeziene prijzen die niet-Europese leveranciers aanrekenen te beteugelen via een algemeen Europees prijsplafond. Hierbij zou een maximumprijs afgesproken worden, waradoor de Europese landen als een blok druk kunnen zetten. Het gevaar is dat gas mogelijk verder afvloeit naar andere markten, zoals de Aziatische. Een Europees akkoord is niet evident gezien de sterkere onderhandelingspositie van sommige landen die mogelijk geen gemiddelde Europese prijs willen betalen.

Een andere en op de korte termijn sneller haalbare optie is staatssteun aan de energie-intensieve sectoren, naar Nederlands en Duits model. Daar zijn de afgelopen week pakketten van respectievelijk 835 miljoen euro en 27,5 miljard euro goedgekeurd. Die staatssteun, die deels gefinancierd kan worden door het afromen van de overwinsten van de energiemaatschappijen, kan wat druk van de ketel halen bij de energie-intensieve bedrijven en vermijden dat 17 jaar aan zorgvuldig opgebouwd klimaatbeleid wordt tenietgedaan.

'Pollution havens'

Onderzoek heeft aangetoond dat bedrijven die onder het EU ETS vallen en actief zijn in meerdere Europese landen rekening houden met de internationale verschillen in de strengheid van de milieuwetgeving bij hun strategische locatiebeslissingen. Een goede afstemming over de landsgrenzen heen bij zo’n overheidsingrepen is cruciaal om in Europa geen ‘pollution havens’, waar de meest vervuilende bedrijven samenhokken, te creëren.

Onder het motto 'never waste a good crisis' is dat ook een uitgelezen kans om de Europese focus meer te verschuiven naar hernieuwbare energie. Zo worden groenere energiebronnen als zonnepanelen, geothermie en waterstof almaar aantrekkelijker door de hoge energieprijzen. Het stimuleren van die investeringen kan alleen maar helpen de afhankelijkheid van Russisch gas terug te dringen.