Export strategische goederen vergt interfederale dialoog

In 2007 moest Koen Dassen, de toenmalige administrateur-generaal van de Staatsveiligheid, ontslag nemen naar aanleiding van een controversiële levering van een isostatische pers (een pers waar­mee in een gesloten ruimte een ge­lijk­ma­ti­ge druk in al­le rich­tin­gen wordt uit­ge­oe­fend) van EPSI aan Iran. Sindsdien leek het erop dat dat soort problemen tot het verleden behoorden. Want was de export van strategische goederen geen regionale bevoegdheid geworden?

Niet volledig dus. Onder andere de export van nucleaire technologie buiten de EU bleef een - weliswaar cruciale - federale restbevoegdheid die na regionale goedkeuring nog altijd een fiat moet krijgen van CANVEK, de Commissie van Advies voor de Niet-Verspreiding van Kernwapens. Na de brexit buigt die commissie zich over elke gevoelige nucleaire levering aan het Verenigd Koninkrijk.   

Het is belangrijk dat de uitvoer van ‘dual use’-producten, producten die inzetbaar zijn voor burgerlijke en militaire doeleinden, met de grootste omzichtigheid en kennis van zaken behandeld wordt. Zeker nu België zich engageert als promotor van nucleaire ontwapening en als waarnemer deelnam aan de eerste bijeenkomst van het Nucleair Verbodsverdrag. Alleen is de vraag wie baat heeft bij de onvoorspelbaarheid van het huidige beslissingsproces rond de uitvoer van gevoelige nucleaire technologie.

Betrokken overheden en bedrijven, maar ook bezorgde organisaties en burgers, zijn meer gebaat bij een duidelijk, breed gedragen, regelgevend kader waarin een aantal basisprincipes rond de export van strategische goederen wordt opgenomen. Daarvoor moet de federale overheid het gesprek aangaan met de regio's.

Vlaanderen hanteert bij strategische uitvoer principes - denk maar aan het exportverbod op militaire producten naar Israël of naar strijdende partijen in het conflict in Jemen - die op brede consensus kunnen rekenen, een aanzet tot transparantie vormen en betrokken bedrijven een houvast bieden. Op federaal niveau zijn de krijtlijnen minder duidelijk, met rechtsonzekerheid en politiek getouwtrek tot gevolg.

Koudwatervrees

De koudwatervrees om met elkaar in dialoog te gaan over basisprincipes moet dringend overwonnen worden. Ook omdat België vastbesloten lijkt engagementen van ettelijke miljarden aan te gaan in Europese en internationale defensieprogramma’s. Om te vermijden dat die federale en internationale engagementen de komende jaren botsen met beleidsprincipes van regionale overheden is een gedeeld, duidelijk en transparant kader essentieel. Dat houdt in dat Vlaanderen geïnformeerd wordt en mee richting geeft aan de principes en procedures waarover België in internationale consortia en met Europa onderhandelt.

Vlaanderen moet als historische vredesregio blijvend verantwoordelijk en voorzichtig omgaan met wapenexport. Daarvoor heeft het bevoegdheden gekregen en een eigen wapenexportbeleid vormgegeven. Dat kader kan Vlaanderen nu gebruiken als bouwsteen voor een volwaardig, vredesgericht buitenlands beleid. België moet het belang van zijn restbevoegdheden voor strategische goederen erkennen door ze coherent in te vullen en een volwaardige plaats te geven in zijn buitenlandse beleid.

Een onsamenhangend exportbeleid en politiek gekibbel over wapens en dual use hebben Vlaanderen en België al herhaaldelijk verlamd en in verlegenheid gebracht in diplomatieke kringen. Om dat te vermijden moeten we vandaag beslissen welke bekommernissen en principes we delen. Alleen zo kunnen we de komende decennia een opeenvolgende reeks crisissen rond wapenexport vermijden.