Etienne de Callataÿ en Geert Noels: 'De toekomst van Wallonië ligt niet vast, maar is maakbaar'

Het gebeurt niet vaak dat we de kans krijgen onze politici te feliciteren, dus laten we dat doen. Waarom, vraagt u zich misschien af. Voor hun hervormingen? Hun beheer van de overheidsfinanciën? Hun politieke visie op milieukwesties? Hun vermogen jonge mensen te inspireren? Helaas, daarvoor kunnen we ze niet feliciteren. Wel voor iets anders, iets bescheideners, iets individuelers: enkelen van hen hebben de tijd genomen om te schrijven. Iets anders dan tweets. Dus, voor hun onlangs gepubliceerde essays, felicitaties aan Alexander De Croo, Paul Magnette, Christophe De Beukelaer, Annelies Verlinden en Thomas Dermine!

Het thema dat staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine (PS) koos, is interessant. Hij wilde een einde maken aan de clichés over de Walen, die niet alleen de Vlamingen maar ook de Walen zelf zouden verspreiden. Nee, zegt Dermine, de Walen zijn niet lui en immobiel. Wallonië blijft economisch beduidend slechter presteren dan Vlaanderen omdat de schok van de de-industrialisering zeer hevig was. Die schok, benadrukt hij, hield niet op met de sluiting van de steenkoolmijnen. Hij hield aan tot het begin van de 21ste eeuw, hoewel de prestatiekloof tussen Noord en Zuid zich grotendeels heeft gestabiliseerd. Hij benadrukt ook dat de budgettaire transfers die Wallonië ontvangt relatief bescheiden zijn in vergelijking met de rest van de wereld, en dat het feitelijk gaat om transfers vanuit het Brussels Gewest, niet vanuit Vlaanderen.

Hoewel het uitvoerig gedocumenteerd is, overtuigt het boek van Dermine amper. De reden: hij gaat de hoofdzaak uit de weg, met name de mate waarin de Walen hun eigen lot in handen hebben. Hij zegt het historisch determinisme, dat de huidige generaties de controle over hun lot ontneemt, te verwerpen. Maar hij komt zelf voortdurend terug op het verleden als primaire verklarende factor.

Vlaanderen wijst vaak op de slechte werking van de arbeidsmarkt in het zuiden van het land. Waarom behandelt het boek het gebrek aan financiële prikkels om een reguliere baan te zoeken niet? Waarom worden de verschillen tussen Noord en Zuid in aantal vakbondsleden of stakingsdagen niet eens genoemd? Waarom zegt het boek niets over de loonkosten per geproduceerde eenheid, die volgens schattingen hoger liggen in Wallonië?

Laksheid

Laten we een ander gebied nemen, dat van het openbaar bestuur. Overal in België duiken schandalen op waarbij verkozenen of door hen aangestelde personen betrokken zijn, maar slecht bestuur blijft vooral in Wallonië een hardnekkige kwaal. Ook daarover complete stilte in het boek. Dermine heeft het weliswaar over de scheepsliften van Strépy-Thieu, maar over het station van Bergen, het parlement van Namen en het Nethys-schandaal doet hij er het zwijgen toe.

Dermine weerlegt de idee dat de Walen lui zijn - des te beter, want het DNA van de Waal verschilt niet van dat van de Vlaming - maar hij reageert niet op de grieven in het Noorden die we kunnen samenvatten in één woord: laksheid. Laksheid tegenover de lage werkgelegenheidscijfers, laksheid in overheidspraktijken, laksheid in onderwijsvereisten, laksheid tegenover criminaliteit, laksheid op het vlak van integratie. Precies die kwesties blazen de Vlaamse wrevel tegenover de Walen aan. 

‘Na je 25ste kan je je ouders niet langer de schuld geven.’ Dat idee komt meerdere keren terug in de roman ‘England, England’ van de Britse schrijver Julian Barnes. Op een bepaald moment moet de schuld voor wat verkeerd loopt in je leven niet langer bij het verleden, maar bij jezelf liggen. Wat geldt bij persoonlijke ontwikkeling, geldt ook voor de collectieve ontwikkeling. Wallonië is al meer dan 40 jaar een afzonderlijke politieke entiteit, die belangrijke hefbomen in handen heeft. We zijn van plan naar plan gegaan, met de beroemde Marshallplannen, of zelfs, op gemeenschapsniveau, het plan van Laurette Onkelinx ‘Allemaal tweetalig tegen het jaar 2000’. Maar waar blijven de evaluaties en sancties? Hoeveel miljarden euro's aan nationale en Europese fondsen zijn uitgegeven zonder echte evaluatie of er lessen voor de toekomst uit te trekken? De sociaal-economische situatie van Wallonië is grotendeels het resultaat van de keuzes die het heeft gemaakt en de niet-keuzes die het heeft getolereerd.

Onze hoop blijft dat Thomas Dermine het als getalenteerde jonge politicus van de nieuwe generatie daar eens over heeft in een nieuwe versie van zijn boek. Die moed kan het fatalisme en determinisme doorbreken die het potentieel van deze prachtige regio blijft beknotten.