Een snelle energietransitie is de minst dure en meest redelijke keuze

Inspelend op het energie-eiland voor de Belgische kust dat fors duurder uitvalt, pleitte Ivan Van de Cloot in De Tijd voor meer rationaliteit in het klimaatdebat. Dat vertaalde hij in de vertraging van de transitie naar een postfossiele maatschappij. Want de systeemkosten zijn hoog en niet iedereen kan mee met het huidige beleid. Dat klinkt redelijk, maar bij nader toezien is het net het omgekeerde. Als we te traag gaan, verliezen we twee keer.

De eerste reden is helder: met het klimaat onderhandel je niet. Een rationeel beleid baseert zich op betrouwbare wetenschap. En de boodschap van wetenschappers is eenduidig: de kosten van te traag handelen zijn veel groter dan de kosten van snel doortastend ingrijpen.

Het recente ‘Emissions Gap Report’ van de Verenigde Naties stelt dat het huidige mondiale beleid kan leiden tot een opwarming van de aarde met meer dan 3 graden Celsius. In tegenstelling tot Van de Cloot stelt het rapport dat ‘landen dramatisch sterke ambitie en actie moeten tonen’.

Echte rationaliteit vraagt om het maximum te doen om klimaatontwrichting een halt toe te roepen. Je kan daar goede economische argumenten voor geven. In het tijdschrift Nature tonen wetenschappers hoe irrationeel het wel is om geen sterk klimaatbeleid te voeren. De kosten van de schade door klimaatontwrichting overtreffen nu al zes keer de benodigde kosten om de opwarming van de aarde tot 2 graden te beperken.

Als we traag de transitie inzetten, verliezen we bovendien ook louter economisch. De sluiting van Volkswagen-fabrieken in Duitsland toont wat het kost als niet volle bak wordt ingezet op de mobiliteit van de toekomst. Dan gebeurt wat er geschiedde met de zonnepanelenindustrie: China steekt ons zonder omzien voorbij.

Leefbaarheid

Bij dat alles rijst ook de vraag of het nog wel rationeel is om alleen in economische termen te denken. Gezaghebbende studies wijzen erop dat levensondersteunende systemen op aarde onderuit dreigen te gaan. Bij ongewijzigd beleid zal de warme Golfstroom stilvallen, wat het einde betekent van ons gematigd klimaat. Dan veranderen de donkere wolken die boven onze industrie en landbouw hangen in een bitter koud klimaat. De kosten berekenen we dan niet meer in euro’s, maar in de leefbaarheid van onze samenleving.

We staan voor een sobere realiteit die moed vereist. Onze Vlaamse industrie zit in zwaar weer. De Europese afhankelijkheid van fossiele brandstoffen vormt een bedreiging voor onze veiligheid. Snel loskomen van olie en gas is de beste garantie voor een sterk Europa. Er is nood aan een breed gedragen visie die toelaat dat onze industrie en samenleving opnieuw de grenzen van de planeet respecteren.

Dat vergt een breder perspectief dan het klassieke economisch denken en vereist openheid voor nieuwe vragen. Zoals: ‘Hoeveel is genoeg?’ Dat 'sufficiëntie-principe' staat in de recente klimaatrapporten en geeft aan dat een snelle transitie vereist dat we ook focussen op het verminderen van de vraag naar energie en grondstoffen. Het zit ook vervat in het recente rapport van het Resource Panel van de VN, dat maatregelen voorstelt om de totale vraag terug te dringen in plaats van simpelweg de ‘groene’ productie te verhogen.

Als we bijvoorbeeld inzetten op de deeleconomie met spullen die dubbel zo lang meegaan, hebben we minder dan de helft energie en grondstoffen nodig. Voeg daarbij een slim beleid dat inzet op een eerlijke transitie zodat iedereen mee kan, en we hebben een heel redelijk doel in het licht van de leefbaarheid op aarde op het spel te zetten.