Trump wil Groenland en Panamakanaal inlijven: een grap of doordachte strategie?

'Rot op, binnenvallende gringo', stond dinsdag te lezen op protestborden toen een honderdtal mensen betoogde aan de Amerikaanse ambassade in Panama. Ze protesteerden tegen de uitspraken van Donald Trump vorig weekend dat de VS het Panamakanaal weer in handen moesten nemen als het land hoge tarieven bleef vragen voor de doorvaart van schepen.

Trump liet de jongste dagen ook uitschijnen dat Canada een staat van de VS moest worden en dat hij Groenland wil overnemen van Denemarken. Het eerste wordt meer als een grap beschouwd, maar het tweede voornemen is volgens waarnemers wel ernstig te nemen.

Al tijdens zijn eerste ambtstermijn in 2019 tekenden medewerkers in opdracht van Trump een plan uit om Groenland in te lijven. Ronald S. Lauder, een erfgenaam van het cosmeticaconcern Estée Lauder, bood toen aan om met Denemarken te onderhandelen, dat het eiland als een soort voogd beheert en het financieel rechthoudt.

Toen de plannen uitlekten, liet Kopenhagen meteen weten dat Groenland niet te koop was. Ook nu is dat weer de officiële reactie, zowel in Denemarken als in Groenland.

Het eiland heeft sinds 2009 het recht om zelf zijn koers te varen, maar staat niet te springen om in Amerikaanse handen te komen. 'Groenland is van ons', zei premier Mute B. Egede in een reactie. 'We zijn niet te koop en zullen nooit te koop zijn. We mogen onze lange strijd voor vrijheid niet verliezen.'

Dreiging uit China

Tijdens zijn eerste ambtstermijn bleken de Groenlandplannen van Trump vooral uit ijdelheid voort te spruiten. Hij vond het een groot stuk land op de kaart dat hij graag in zijn bezit zou krijgen, net zoals de VS in 1867 Alaska van Rusland overkochten.

Nu lijkt het erop dat meer strategische overwegingen spelen. Groenland is van militair en economisch belang. Het gebied beschikt over natuurlijke rijkdommen als olie, gas, goud, diamant, uranium, zink en lood.

Dat is ook China niet ontgaan, dat de voorbije jaren al pogingen ondernam om een oude Amerikaanse basis op het eiland over te nemen. Alle grootmachten proberen controle te krijgen over het noordpoolgebied, onder meer omdat de opwarming van de aarde er nieuwe scheepvaartroutes blootlegt.

In het geval van een overname van het Panamakanaal wordt de Chinese dreiging zelfs letterlijk aangehaald als argument. Mauricio Claver-Carone, de nieuwe Trump-gezant voor Latijns-Amerika, zei dat de uitspraak van Trump dient om 'de groei en de strategische voetafdruk van China een halt toe te roepen'.

De Chinese overheid en Chinese bedrijven hebben de jongste jaren sterk geïnvesteerd in Panama en in andere Latijns-Amerikaanse landen. Volgens Claver-Carone is daardoor een 'vacuüm van controle en invloed' ontstaan.

Binnenvallen

Behalve als hij de landen in kwestie zou binnenvallen, lijkt Trump niet veel kans te maken om zijn plannen op korte termijn te verwezenlijken. Maar zoals zo vaak is het er hem wellicht om te doen de druk op te voeren, en als een handelsman een overeenkomst te kunnen afdwingen.

Hoewel Denemarken net dinsdag een investeringsplan van 1,5 tot 2 miljard euro aankondigde voor de verdediging van Groenland, lijken ze in Kopenhagen te beseffen dat het territorium van het eiland te groot is om het alleen te verdedigen.

'We hebben geen concrete plannen, maar we zullen samenwerken met de VS', liet de Deense minister van Defensie Troels Lund Poulsen verstaan in een interview met een Deense krant. Af te wachten valt ook hoe de Groenlanders zullen reageren als de VS met miljarden dollars aan komen draven om te investeren in infrastructuur of toerisme.