Ivan Van de Cloot | Aan klimaatbeleid zijn altijd kosten verbonden

Nog altijd circuleert de bewering dat klimaatbeleid kosteloos kan. Of dat alle klimaatingrepen zichzelf terugverdienen. Mogelijk horen we dat wat minder dan enkele jaren geleden, of wordt het subtieler geformuleerd, maar de suggestie is zeker niet volledig uit het debat verdwenen. En ze strookt niet met de waarheid.

Waarom zegt iemand dat klimaatbeleid alleen maar opbrengt? Meestal wil de spreker voluntarisme signaleren. Het lijkt een leugen om bestwil, omdat het doel de middelen heiligt.

Uiteraard kunnen aan klimaatbeleid baten verbonden zijn. Vaak kunnen meerdere doelstellingen tegelijk verzoend worden en sommige maatregelen verdienen zichzelf wel degelijk terug. Maar de waarheid is dat de transitie naar een postfossiele maatschappij moeilijk en duur is.

De fossiele industrie is over de decennia heen geëvolueerd naar een economisch vlot draaiende machine. Zogenaamde intermitterende stroomopwekking - vooral met wind en zon - kent zware systeemkosten. Ook het omschakelen van de economie en de maatschappij levert extra kosten op. Hoe minder tijd je neemt voor de transitie, hoe pijnlijker die is. Alleen in een droomwereld kost switchen naar een netzerowereld ons niets.

Belasten

Het is ook een misvatting dat het afremmen van bepaalde schadelijke activiteiten altijd gelijkstaat met het realiseren van opbrengsten. Te veel economen menen zich uit hun opleiding te herinneren dat het om verandering teweeg te brengen volstaat schadelijke activiteiten te belasten. Ze zouden beter moeten weten.

Neem een prijsmechanisme waarbij je betaalt voor het gebruik van de weg in de spits. Daar valt iets voor te zeggen, want als je de economische waarde van tijdverlies bekijkt, kosten files de maatschappij heel wat. Toch verzetten veel mensen zich ertegen. Niet louter uit egoïsme, maar ook omdat ze geen alternatieven hebben voor het gebruik van de auto tijdens de spits. Niet iedereen kan zijn werktijd flexibel organiseren en het openbaar vervoer biedt niet altijd een redelijk alternatief.

Op dezelfde manier zijn mensen rationeel als ze bedenkingen hebben bij veel klimaatmaatregelen. Ze voelen terecht aan dat het belasten van oliebedrijven - bij gebrek aan alternatieven - finaal tot hogere facturen leidt. Kunnen de opbrengsten van die belastingen dan niet terugvloeien naar de gebruikers? Niet alleen zijn mensen sceptisch of dat effectief zal gebeuren. Het kan ook leiden tot het in stand houden of nog opvoeren van de uitgaven van een inefficiënte overheid.

Soms zijn er wel alternatieven, maar tegen een hogere kostprijs. In dat geval lijdt de bevolking wel degelijk inkomensverlies. Ook van elektrische auto’s wordt beweerd dat ze niet duurder hoeven te zijn. Maar als alle kosten in rekening gebracht worden, lijkt dat opnieuw een leugen (om bestwil?).

Taboes

Met Stichting Merito willen we de discussie over een klimaatbeleid zonder taboes faciliteren. Een thema daarbij is de onzekerheid over veel inzichten uit de wetenschap en hoe daarmee om te gaan. Ook over fundamentele zaken zoals het verband tussen CO2-emissies en klimaatverandering moet er meer bandbreedte komen. Het debat moet meer tegensprekelijk gevoerd kunnen worden.

Dat de energieregulator CREG geen toegang kreeg tot relevante data om in te schatten of het energie-eiland maatschappelijk voordeliger was dan het alternatief, zegt veel. Dat de kosten-batenanalyse van de hoogspanningsnetbeheerder Elia gebrekkig was, werd ook genegeerd.

Biodiversiteit, vervuiling van de lucht, water… zijn cruciale onderwerpen. Met te veel leugentjes om bestwil bewijzen we niemand een dienst.