Een geopolitieke stroomstoot voor de Belgische economische veiligheid

Vandaag in de vroege ochtend meert de Georgiy Brusilov met gas uit Rusland aan in de Fluxys-terminal van Zeebrugge. Dergelijke schepen hebben de Russische opmars van de voorbije decennia mee mogelijk gemaakt. Onze bedrijven zijn er altijd maar vanuit gegaan dat zakelijke belangen gescheiden kunnen worden van strategische belangen. Ook de Vlaamse overheid voert een beleid waarbij ze denkt dat Vlaanderen een neutrale hub kan zijn waar men zaken doet, ongeacht de politieke spanningen. Die tijd loopt ten einde. Vlaanderen - bedrijven én overheid - heeft nood aan een volwassen beleid dat zich rekenschap geeft van de geopolitieke verschuivingen.

De Fluxys-terminal ligt al langer in het vizier van de internationale gemeenschap. Tijdens Europees overleg twee weken geleden, toen de sancties tegen Rusland voor het eerst werden voorbereid, vroeg een Duitse vertegenwoordiger waarom de Nord Stream 2-pijpleiding zo in het vizier moet komen terwijl havens vrij vloeibaar gas uit Rusland blijven invoeren. Ook andere landen hebben de Fluxys-trafiek onder de loep genomen.

Via Publigas wordt Fluxys gerund door burgemeesters met het oog op het maximaliseren van de dividenden voor de gemeenten. Het investeerde zwaar in de uitbreiding van de infrastructuur en ontvangt jaarlijks grote volumes uit het gasveld Yamal in het Russische poolgebied, waar Gazprom de plak zwaait. Het meeste gas wordt weer uitgevoerd naar derde landen. Al voerde België in 2020 toch al voor zo’n 700 miljoen euro Russisch gas in.

Tot nu kon dat zonder problemen. Iedereen in Europa lonkte naar het Russische gas. Fluxys zou wel gek zijn om zijn lucratieve positie op te geven. Maar vandaag dringt een debat zich op over hoe we met dat Russisch gas omgaan. De Russische buitenlandpolitiek zal er niet rustiger op worden. En het zal niet werken als we met de ene hand sancties opleggen en met de andere de beer blijven voederen. We hebben nood aan een integrale energiestrategie, waarin het strategische karakter van bedrijven als Fluxys erkend wordt en economische, geopolitieke, technologische en economische overwegingen evenwaardig aan bod komen.

Vlaamse bedrijven

Economische veiligheid moet een prioriteit worden. De kans is zeer groot dat de komende weken de internationale markten grondig verstoord worden. Veel Vlaamse bedrijven zullen hun Russische afzetmarkt in het gedrang zien komen. De bevoorrading met Russische metalen en andere componenten komt eveneens in gevaar.

Bovenop de problemen met de Chinese aanvoerketens krijgen we problemen met de Ruslandhandel. Het is erg belangrijk dat de overheid de risico’s in de productieketens beter in kaart brengt en onze bedrijven daar veel proactiever op helpt voorbereiden. Vlaanderen en België lopen te vaak achter de feiten aan. Dat berokkent de economie schade.

We staan aan de vooravond van de terugkeer van een tweepolige wereld. Er vormt zich een autoritair staatskapitalistisch blok rond China en Rusland. Het Westen zal moeten knokken voor zijn vrijheden. Dat is een akelige realiteit voor bedrijven en politici, maar de tijd waarin van twee walletjes wordt gegeten loopt ten einde. Nu valt Rusland Oekraïne binnen, maar het is een kwestie van tijd eer de Chinezen Taiwan inpikken. De economie die het beste met die nieuwe geopolitieke context omgaat en zich het snelst voorbereidt op de nieuwe tweedeling, zal een enorm voordeel boeken.

Fundamenteel wordt de vraag vooral hoe we kunnen bijdragen aan het versterken van de Europese interne markt. Die blijft onze belangrijkste troef. We mogen dan wel gretig naar China kijken, feit is dat onze uitvoer naar dat land de voorbije tien jaar niet gegroeid is en het overgrote deel van onze economie staat of valt met de veerkracht van de Europese markt. Zelfs de havens, hoewel dat op het Schoon Verdiep niet altijd doordringt, zijn niks als het Europese achterland blijft verzwakken.

De op 1 december 2021 aangenomen Nationale Veiligheidsstrategie doet een aantal belangrijke aanzetten tot het bewaken van onze economische veiligheid. Helaas zijn de regio’s terughoudend om er mee de schouders onder te zetten. De warrige bevoegdheidsverdeling is dodelijk. Laat de schok uit Rusland de geesten wakker schudden. Economische veiligheid is voor een geglobaliseerde economie als de onze van levensbelang. We moeten die capaciteit dringend opnieuw opbouwen, waar de bevoegdheden ook zitten.