Duurzaam slopen en heropbouwen? Laat die ruwbouw vooral staan

Het btw-tarief van 6 procent bij sloop en heropbouw werd in 2018 in het leven geroepen in naam van het klimaat. Samen met de Vlaamse slooppremie moest het verlaagde tarief de volledige afbraak en de bouw van een nieuwe woning op dezelfde locatie stimuleren.

Die steun werd om diverse redenen telkens verlengd, bijvoorbeeld in 2021 om de bouwsector en bouwers een duwtje in de rug te geven vanwege corona. De Vlaamse slooppremie werd door de regering-Jambon onlangs verhoogd en permanent gemaakt, want ‘we moeten ­energie besparen en maken dat huizen minder CO₂ uitstoten’.

Op het federale niveau loopt het verlaagde tarief eind dit jaar af. Alleen particulieren kunnen er - onder bepaalde voorwaarden - nog gebruik van maken. Voor bouwpromotoren is het gunstige btw-tarief verleden tijd.

Dat de bouwsector moet verduurzamen en zijn impact op het klimaat moet verminderen staat buiten kijf. Hij heeft een verpletterende verantwoordelijkheid. Vastgoed en bouw zijn direct en indirect verantwoordelijk voor zo’n 36 procent van de uitstoot van broeikasgassen in Europa. Daarnaast staat de bouwsector op de frontlinie op het vlak van economische verliezen gelinkt aan extreme weersomstandigheden door de klimaatverandering zoals bosbranden, overstromingen en stormen. De bouwsector heeft er dus alle baat bij zo duurzaam mogelijk te renoveren.

Daar knelt het schoentje. Energetisch efficiënt bouwen staat niet in alle gevallen gelijk met verduurzamen, zeker niet als het om een bestaand gebouw gaat. We moeten naar het totaalpakket kijken. Bij sloop en nieuwbouw schiet je koolstofvoetafdruk door de gebruikte materialen dermate de hoogte in dat die in bijna alle gevallen niet te compenseren valt met een energie-efficiënt gebouw.

Op 50 jaar bekeken maken materialen twee derde van de koolstofimpact uit. Een derde komt op rekening van de ruwbouw. Een bestaand gebouw, ook in slechte staat, slopen en herbouwen met verduurzaming in het achterhoofd komt neer op een rekenfout. Laat die ruwbouw dus vooral staan.

Huurwoningen

Vanuit de bouwsector waren de voorbije maanden felle reacties te horen tegen het aflopen van de gunstige btw-regeling. Daarbij werd ook het tekort aan (huur)woningen in de strijd gegooid. De btw optrekken zal de huurmarkt nog meer ontwrichten, luidde het.

Maar bouwpromotoren hebben als eerste doel een draaiend businessplan. Dat resulteert in duurdere huurwoningen en nieuwbouw, geen renovatie, om bouwkosten te minderen. Voor een betere huurmarkt is de privésector ook niet het enige antwoord. Wat we echt nodig hebben, zijn meer sociale woningen. 

‘800.000 euro aan kosten voor slopen en nieuwbouw, dat kan de particulier niet aan’, stelde de sector nog. Dat is inderdaad een enorme som, maar het toont nog maar eens aan dat slopen en heropbouwen financieel geen goed idee is. Als je niet sloopt, maar energetisch renoveert, dan kan je faseren: je kan in de woning blijven wonen en de renovatie stapsgewijs financieren.

Kortom, stop met achterhaalde subsidies die hun doel voorbijschieten of zelfs het omgekeerde teweegbrengen. We moeten allemaal, de bouwsector incluis, op zoek naar de beste oplossingen voor het klimaat en de maatschappij. Daarbij moeten we verder kijken dan energiezuinigheid. Waar blijven de verplichtingen voor het berekenen van de gehele levenscyclusvoetafdruk, zoals die al in Denemarken, Frankrijk en Nederland bestaan?