Digitaliseer bankruns de wereld uit

Banken spelen een dubbele rol. Ze nemen kortlopende beleggingen en spaargelden, en gebruiken die om op de lange termijn geld uit te lenen in de vorm van hypotheken, zakelijke leningen en andere investeringen. Een bankrun krijg je als spaarders vrezen dat de bank failliet gaat. Deposanten worden nerveus en realiseren zich dat ze hun spaargeld niet zullen terugkrijgen. Als alle spaarders dat beseffen rennen ze allemaal naar de bank, uit vrees dat er niet genoeg geld is voor iedereen.

Toen ze die runs zag tijdens de Grote Depressie, creëerde de regering-Roosevelt in de VS in 1933 een verzekeringsregeling, zodat spaarders bij een bankrun op zijn minst een deel van hun geld terugkrijgen. Later volgden landen over de hele wereld dat voorbeeld.

Digitale technologie levert echter een disruptievere oplossing, die bankruns voor altijd bant. De monetaire autoriteit introduceert een central bank digital currency (CBDC), waarbij spaarders rentedragende rekeningen kunnen aanhouden bij de centrale bank. Zo'n systeem neemt belemmeringen voor financiële transacties weg door het betalingssysteem vlotter te maken.

De fintechbedrijven Revolut, Wise en N26 bieden apps en innovatieve betalingsdiensten aan waarmee gebruikers onmiddellijk met hun smartphones kunnen betalen aan andere gebruikers die bankieren bij concurrerende operators. Die financiële operatoren hebben toegang tot je CBDC-saldo en concurreren om je gunsten door de transactiekosten te minimaliseren.

Traditionele banken concurreren natuurlijk ook, alleen doen ze dat slechter en tegen schandalig hoge kosten voor de klant. Als de interbancaire rente die de centrale bank aanrekent 3 procent bedraagt, biedt je traditionele bank je in het beste geval 1 procent op een spaarrekening. Dat levert de bank een winst op van 2 procent, in ruil voor geen diensten. De reden waarom banken dat kunnen, is dat er geen onmiddellijke transactie is - het duurt minstens twee werkdagen voordat een overschrijving op je bankrekening staat. Bovendien maken banken de zaken nog erger, omdat hun buitensporig risicogedrag je risicovrije storting verandert in een risicovolle investering als de bank niet kan terugbetalen en er een bankrun is.

Winst

Bij een rentedragende CBDC is een bankrun onmogelijk. De centrale bank is de ‘lender of last resort’ en kan dus zoveel geld creëren als nodig als huishoudens allemaal tegelijk hun spaargeld willen opnemen. Met een CBDC is je storting veilig en is het financiële systeem stabiel. En door de vlotte en onmiddellijke transfers tussen gebruikers, levert concurrentie een rendement van 3 procent op je storting op. Wie kan daar tegen zijn, behalve de traditionele banken, die hun winst zien slinken?

Traditionele banken zijn cruciaal voor het banksysteem, omdat ze waarde creëren door leningen te geven. Zij zien er op toe dat huishoudens die een hypotheek aanvragen solvabel zijn en dat zakelijke leningen worden gebruikt voor winstgevende investeringen en uiteindelijk worden terugbetaald. En omdat leningen risicovol zijn, zal zelfs de meest concurrerende bank een toeslag op de rentevoet in rekening brengen. Dezelfde interbancaire rente van 3 procent waartegen de bank vandaag geld kan verkrijgen, kan resulteren in een rentetarief van 5 procent voor een hypotheek of van 9 procent voor een risicovol investeringsproject door een techstart-up. Die spreads in de rente weerspiegelen het risico, en de bank speelt een sleutelrol bij het evalueren en inschatten daarvan.

Maar omdat banken spelen met het geld van de spaarders en de overheid hen redt als er een bankrun is, nemen banken te veel risico. Academici en toezichthouders betogen dat we grotere kapitaalvereisten nodig hebben om de risicoblootstelling te verminderen. Wanneer banken het spaargeld van huishoudens niet kunnen gebruiken om die risicovolle investeringen te financieren, of afhankelijk zijn van reddingsoperaties door de overheid, zal het nemen van risico's sterk worden verminderd. Een CBDC zou marktdiscipline brengen in de bankensector.

Het bankenlandschap zou drastisch veranderen. Traditionele banken zouden gedwongen worden zich te concentreren op het aantrekken van winstgevende leningen, hun netwerk van bankfilialen sluiten en minder winst maken. Ook het kredietkaartoligopolie dat ons netwerk van betalingen zonder krediet kaapt, zou smelten als sneeuw voor de zon.

Een CBDC is echter niet voor morgen. Centraal bankiers zijn bang om te raken aan de melkkoe van de traditionele banken, onder het voorwendsel dat het zal leiden tot de ineenstorting van de bankensector. Een realistischer kijk is dat de lobby van de private banken zo sterk is dat ze zich kunnen verzetten tegen digitale innovatie en hun dominante positie behouden ten koste van de stabiliteit van het financiële systeem.

Toch is er hoop. Misschien komt de CBDC eerder dan we denken, maar dan vanuit onverwachte hoek. Als een land een CBDC invoert, worden andere landen gedwongen te volgen, uit vrees dat hun munt wordt overschaduwd. Daarom is de Canadese centrale bank klaar om haar CBDC te introduceren, mochten de VS er een lanceren. Ook bestaat de kans dat China internationale transacties met een Yuan CBDC dreigt te domineren, wat andere centrale banken zou aanzetten te volgen. Laten we duimen dat China de banksector ontwricht en digitale technologie inzet om stabiliteit te brengen in het financiële systeem.