Diamant toont hoe Europa kan meespelen in geopolitiek spel

Met een jaarlijkse productie van 120 miljoen karaat ruwe diamant ter waarde van 14 miljard dollar is het economische belang van de diamantmarkt niet gering. 86 procent van die productie wordt via Antwerpen verhandeld, goed voor 15 procent van de Belgische export buiten de Europese Unie.

Vergeleken met het potentieel van andere mineralen zoals kobalt en koper is diamant evenwel maar een dwerg. De jaarlijkse koperproductie wordt op 200 miljard dollar geschat, en zal de komende jaren toenemen door het belang van koper bij de productie van elektrische auto en hernieuwbare energie. Voor kobalt zijn de cijfers even spectaculair. In 2021 waardeerde Data Bridge Market Research het belang van kobalt op 8 miljard dollar, tegen 2029 zou dat stijgen naar 23 miljard. Een verdriedubbeling.

De strijd om die cruciale mineralen, veelal uit Afrika, woedt hevig. Daarom is het niet verwonderlijk dat Afrikaanse landen terughoudend zijn in hun steun aan Europa om Russische diamanten te sanctioneren. Landen als Botswana, de belangrijkste diamantproducent in waarde, hebben in theorie baat bij zo’n blokkade. Maar in de geopolitieke realiteit aarzelen Afrikaanse landen om een uitgesproken kant te kiezen, uit schrik de forse Russische investeringen in energie en mijnontginning te verliezen.

De onderhandelingen in de G7 legden pijnlijk bloot dat Europa er alleen voor staat op het wereldtoneel. Toen de G7 in de finale onderhandeling op aansturen van ons land wilde afkloppen op een technologiegedreven systeem dat de hele toeleveringsketen van ruwe tot geslepen diamant traceert, trokken de Amerikanen op het laatste moment hun steun in.

Door het Amerikaanse verzet werd het Belgische plan afgezwakt, waardoor voorlopig alleen de import van ruwe Russische diamant volledig wordt afgeremd.  Om geslepen diamant op dezelfde rigoureuze manier te controleren moet nog wat water naar de zee stromen. Een halfslachtige implementatie kan er - cynisch genoeg - toe leiden dat andere handelscentra België misbruiken om Russische diamant wit te wassen en onder de door de G7 goedgekeurde stenen te mengen.

Ethische waarden

Hoe het ook uitdraait voor de Antwerpse diamantsector, de vraag is op welke manier we - ons koloniaal verleden indachtig - opnieuw een samenwerking kunnen vinden met de mineraalrijke Afrikaanse landen. Dat is nodig als we niet afhankelijk willen worden van andere grootmachten in de transitie naar een groenere economie.

De oplossing kan weleens liggen in de ethische waarden die Europa onderscheiden van die andere grootmachten. Terwijl China de voorbije jaren vooral actief was in de bouw van infrastructuur zoals wegen, spoorwegen en havens onder het Belt and Road Initiative, richtte Rusland zich meer op energie, mijnbouw en de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Eén ding hebben ze gemeen: beide gebruiken de natuurlijke hulpbronnen alleen om de unilaterale machtsverhouding te onderstrepen in plaats van effectief bij te dragen aan een groei van het Afrikaanse continent.

Tegenover die bittere realiteit kan Europa een nieuw initiatief plaatsen, gebaseerd op data, technologie en transparantie. Onze rol in die vernieuwde samenwerking met Afrikaanse landen moet verder gaan dan het billijk vergoeden van cruciale grondstoffen. Via technologisch geavanceerde data-infrastructuur kunnen Afrikaanse landen meer inzicht krijgen in de werkelijke mogelijkheden en waarde van hun natuurlijke rijkdommen. Daardoor kunnen ze hun economische potentieel in de waardeketen beter inschatten, wat cruciaal is om de lokale markt verder uit te bouwen en een duurzame partner te worden in de mondiale economie.

Europa is het enige continent dat zo’n technologisch, datagedreven systeem op een ethische en geloofwaardige manier kan opzetten. Het Belgische EU-voorzitterschap is de uitgelezen kans om dat op de kaart te zetten en de Europese houding tegenover de Afrikaanse landen te herzien.

Willen we de leegroof van het Afrikaanse continent door totalitaire regimes zoals China en Rusland een halt toeroepen, moeten België en Europa proactief internationale handelsovereenkomsten afsluiten met Afrikaanse landen, gestoeld op dat win-winprincipe. Alleen door op een transparante, tech- en datagedreven manier samen te werken met Afrika, kan Europa voorkomen dat het de speelbal wordt van andere strategische grootmachten.