China ontwikkelt zich nu ook tot wetenschappelijke supermacht

‘Velen in de westerse wereld voelen zich bedreigd door de opmars van China. Dat land heeft niet alleen grote ambities en mogelijkheden in de productie, maar ook qua kennis’, schreef professor Nicolas Standaert in 2005 in De Tijd , tot veler verbazing. Bijna twee decennia later is China niet alleen uitgegroeid tot de tweede grootste economie van de wereld, maar ook tot een wetenschappelijke supermacht met een snel ontwikkelende kenniseconomie. Eerder dan opnieuw aan te knopen met economische groeicijfers boven 10 procent, lijkt de Chinese Communistische Partij ervoor te opteren het land verder uit te bouwen als wetenschappelijke en technologische supermacht.

De periode waarin Amerika, Europa en Japan de wetenschappelijke wereldorde ontegensprekelijk domineerden, loopt op zijn einde. Over die verschuiving bevinden veel Europeanen zich nog altijd in een ontkenningsfase. Het antwoord op de vraag of China in staat is om te innoveren is nochtans volmondig ‘ja’.

China staat sinds 2023 aan de top van de Nature Index, een van de bekendste maatstaven voor kwaliteitsvolle, wetenschappelijke onderzoeksoutput. Liefst zeven van de tien meest impactvolle onderzoeksinstellingen van de wereld zijn Chinees. Klinkende namen zijn het nog niet, maar we kunnen er maar beter aan wennen om Shanghai Jiao Tong of Tsinghua Universiteit in een adem te noemen met Harvard of MIT.

Die verbazingwekkend snelle wetenschappelijke ontwikkeling heeft enkele oorzaken. Uiteraard zijn er de enorme kapitaalinjecties in onderzoek en ontwikkeling (O&O). In 2000 investeerde China 40 miljard dollar per jaar in O&O, volgens data van de OESO. Nu is dat 620 miljard dollar.

Daarnaast neemt het gemiddelde opleidingsniveau van de Chinese beroepsbevolking gestaag toe. Een recent OESO-rapport toont aan dat in 2021 meer wetenschappers naar China verhuisden dan vertrokken. Die instroom van terugkerende wetenschappers viel samen met een uitstroom van wetenschappers uit de VS.

Langverwacht conclaaf

Om te weten in welke mate de Chinese overheid blijft inzetten op O&O, is het uitkijken naar het langverwachte economische conclaaf dat in juli begint: het derde plenum van het huidige Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij. Bekvechtende partijkopstukken moeten we niet verwachten tijdens dat conclaaf ‘met Chinese karakteristieken’, maar in de witte rookpluimen vallen wel economische langetermijnplannen te ontwaren. De economische hervormingen die uit dergelijke conclaven volgen, zijn traditioneel bepalend voor de koers van de Chinese economie.

De Chinese beleidsmakers werken deze keer naar alle waarschijnlijkheid de structurele transitie van een exportgerichte maakindustrie naar een technologisch hoogstaande, innovatieve kenniseconomie verder uit. De nadruk zal dus eerder liggen op technologisch O&O dan op de maximalisatie van economische groei op de korte termijn. De Partij hoopt dat die strategie op langere termijn technologische zelfredzaamheid met zich meebrengt, maar ook voldoende productiviteitswinsten om economische groei mogelijk te maken.

Tikkende tijdbom?

Om te oordelen of China blijvend kan innoveren en groeien is het te vroeg. De Chinese economie kent ook heel wat hindernissen, zoals hoge jeugdwerkloosheid en vergrijzing. Die kunnen de overheidsfinanciën onder druk zetten, waardoor besparingen nodig zijn, mogelijk ook in O&O.

Maar is de neergang daarom ingezet? Toen president Xi Jinping in maart een prominente delegatie van Amerikaanse bedrijfsleiders toesprak, benadrukte hij dat de Chinese economie nog altijd niet instort. De ‘China collapse theory’ voorspelt die instorting al jaren om de haverklap. De Amerikaanse president Joe Biden droeg zijn steentje bij aan de popularisering van dat doemscenario door China te omschrijven als een ‘tikkende tijdbom’ - ondanks de economische groei van 5,2 procent die het land voor 2023 liet optekenen.

Laten we ons niet verkijken op al te eenzijdige narratieven over een stagnerend China dat niet in staat is om te innoveren. We houden beter graduele, structurele beleidswijzigingen in het oog. De verslagen van het derde plenum zijn wat dat betreft in elk geval een waardevolle richtingaanwijzer.