Betalen we binnenkort om stroom van zonnepanelen op het net te zetten?

De elektriciteitsprijzen zakten op 1 mei naar een historisch dieptepunt. Het was niet alleen een zonnige dag, in grote delen van Europa was het ook een feestdag, waardoor er minder bedrijvigheid was en de vraag naar energie lager lag. Op zulke momenten overspoelt een massale overproductie van zonne-energie de markt. Om daar een afnemer voor te vinden moet je als producent flink wat neertellen.

De grote ‘boosdoener’ deze week was Duitsland, met 10 gigawatt (GW) te geef, het equivalent van tien nucleaire reactors en meer dan het volledige verbruik van België. Gelukkig kon Frankrijk de overproductie van de Duitsers grotendeels opnemen. Deze keer toch. Maar wat als Frankrijk binnenkort zelf kampt met overproductie?

De grote energiebedrijven liggen wakker van dat fenomeen, dat Sunny Sundays wordt genoemd. En dan moet de zomer nog komen. Bovendien zijn massaal veel bijkomende zonne-energie-installaties gepland. In de toekomst zullen de elektriciteitsprijzen daardoor vaker en dieper in het rood zakken. De situatie op 1 mei is maar een voorbode van wat op ons afkomt.

Laat vrije markt spelen

Is het in die omstandigheden wel slim om stevig in extra zonnepanelen te blijven investeren? We zitten in een fase dat meer zonneproductie niet de oplossing maar een probleem is. Als we hernieuwbare energie verder willen uitrollen om de klimaatdoelstellingen te halen, moeten we dat eerst oplossen.

Onze noorderburen, die recent veel meer extra zonnepanelen hebben geplaatst dan wij, zijn er nog erger aan toe. De Nederlanders hebben nog altijd een virtueel terugdraaiende teller (saldering), waardoor zonnepaneelbezitters gretig energie op het net dumpen. Die situatie is onhoudbaar. Eneco Nederland kondigde deze week aan dat wie stroom het net op duwt daarvoor zal moeten betalen: 11,5 eurocent per kilowattuur. Een sterk signaal.

Als je voor je productie moet betalen, zet dat de businesscase om nieuwe zonnepanelen te leggen danig onder druk. De vraag naar nieuwe installaties is in 2024 dan ook sterk teruggelopen. De markt is op de rem gaan staan en stuurt aan op een nieuw evenwicht.

Hier zijn we al verlost van die terugdraaiende teller, maar gek genoeg zijn er nog altijd overheidsmaatregels in voege zoals een ‘verplichting tot zonnepanelen voor gebouwen met hoge elektriciteitsafname’. Qué? Misschien is het tijd om de vrije markt haar ding te laten doen, alle subsidies af te schaffen en de overheidsinmenging te focussen op oplossingen voor de stress op de elektriciteitsmarkt.

Prijsprikkels

Dat werk aan de winkel is, is duidelijk. Nu nog meer zonnepanelen plaatsen is niet de oplossing, eerst moeten we meer evenwicht op ons net creëren. De overheid kan helpen met de juiste prijsprikkels. De belasting op elektriciteit bedraagt meer dan 100 procent, terwijl we elektrificatie net aanmoedigen. Een hogere vraag naar elektriciteit is meteen een oplossing voor negatieve prijzen.

Wat kan de overheid verder doen? Niet haperen bij de uitrol van digitale meters en daar ook in Wallonië werk van maken. Ze kan ook dynamische energietarieven helpen te normaliseren: de consumptie van elektriciteit aanmoedigen op momenten dat er te veel is en vice versa.

Wat kunnen we nog meer doen? Een robuuster net bouwen met meer connectoren tussen de Europese lidstaten, zodat we meer energie kunnen overhevelen als dat nodig is.

We hebben ook opslagcapaciteit nodig waaruit we kunnen putten bij tekorten en die we weer vol kunnen pompen bij een overschot. Massaal batterijparken bouwen dus. Voor liefst 5 GW aan batterijprojecten zitten in de pipeline, maar wanneer die precies opgeleverd worden, is niet duidelijk. Het zal zeker niet de komende twee jaar zijn.

Massaal thuisbatterijen plaatsen dan maar? Vlaanderen telt er nog maar zo’n 100.000. De kritiek luidt dat ze niet rendabel zijn. Dat klopt. Voor wie puur voor eigen gebruik zo’n investering overweegt, is het sop de kool niet waard. Maar zet je zo’n ding slim in om het net mee te balanceren, dan krijg je een verrassend aangename businesscase met een maatschappelijke impact.

Last but not least moeten we zonnepanelen uitschakelen als dat nodig is. Op Sunny Sundays leveren ze meer euro’s op door minder energie te produceren en daarmee het net in balans te brengen. Met die nieuwe realiteit verzoenen we ons mentaal het best zo snel mogelijk.

Grote stappen in de goede richting hebben deze situatie gecreëerd. Nu is het hoog tijd om het pad te verbreden. Zodra we dat gedaan hebben, kunnen we weer massaal zonnepanelen bijplaatsen.