Bespaar ons verkiezingscampagne vol budgettaire waanideeën

De afgelopen weken trapten de belangrijkste Vlaamse partijen de verkiezingscampagne af met partijcongressen en familiedagen. Tot juni 2024 krijgen we allicht elke dag een nieuwe dosis ideeën, plannen en voorstellen waarmee de politieke partijen kiezers willen verleiden. Een hogere kinderbijslag, meer crèches, meer leerkrachten, extra geld voor iedereen. Letterlijk elk ballonnetje dat de volgende 52 weken zal worden opgelaten, kost extra geld. Houd in de volgende 12 maanden dan ook het volgende in het achterhoofd: geen enkel van die politieke ideeën zal worden uitgevoerd. De dag na de verkiezingen wacht ons de grootste budgettaire sanering in een generatie.

België staat er budgettair belabberd voor en volgens de nieuwe regels kan de Europese Commissie ons een besparing opleggen van liefst 6 miljard euro per jaar. Dat is een enorm bedrag. Stel dat je het hele Belgische defensiebudget schrapt (wat onrealistisch is) dan bespaar je eenmalig 6 miljard euro. Vervolgens kan je het jaar erna nog eens naar 6 miljard op zoek, en dan nog eens. In de sanering die eraan komt, kunnen we dus geen enkel taboe uit de weg gaan. Concreet: belastingen zullen stijgen, nieuwe belastingen zullen worden ingevoerd, gunstregimes en subsidies zullen worden geschrapt, uitkeringen en pensioenen zullen worden verlaagd. Wie iets anders beweert, maakt de mensen iets wijs.

Inmiddels eist de Europese Commissie een draconische verbetering van het begrotingstekort en knipt ze fors in de groei van de overheidsuitgaven. Zoniet belandt België volgend jaar op het Europese strafbankje.

Hoe is het zover gekomen? Eerst en vooral beginnen de financiële gevolgen van de vergrijzing elk jaar harder toe te slaan. Door de vergrijzing groeit de groep ‘genieters van de sociale zekerheid’ sneller dan de groep ‘bijdragers aan de sociale zekerheid’.

In 2000 maakten 65-plussers 16 procent van de bevolking uit, in 2020 was dat al 19 procent en tegen 2050 loopt hun aandeel op tot 27 procent. Als we niets doen, loopt het overheidstekort jaar na jaar verder op. Vergelijk het met een schip dat water maakt door een gat in de romp en waarbij de bemanning moet hozen. De vergrijzing is als een gat dat elk jaar groter wordt - jaar na jaar zullen we telkens meer inspanningen moeten leveren om te vermijden dat het schip zinkt. Telkens hogere belastingen. Telkens fiscale voordelen die worden geschrapt. Alleen maar om te vermijden dat het land failliet gaat.

Rentelast

Ook de gestegen rente bemoeilijkt de budgettaire inspanningen. Met haar overheidsschuld van 106 procent van het bruto binnenlands product (bbp) betaalt België vandaag al 1,5 procent van het bbp aan rentelasten - ofwel 9 miljard euro. Dat is meer dan we vandaag uitgeven aan defensie. Of met andere woorden: we geven meer uit aan het gat in onze hand dan aan onze militaire verzekeringspremie in een almaar onveiliger wereld.

De rentelasten zullen bovendien almaar verder stijgen. Minder dan twee jaar geleden nog beweerden sommigen dat we zoveel mogelijk schulden moesten maken - het geld was namelijk gratis en we zouden die toch nooit hoeven terug te betalen. Wat een onzin. Alle schulden die we gemaakt hebben, zullen wel degelijk afgelost én geherfinancierd worden aan steeds hogere rentes. Die maken de ruimte voor nieuw beleid onbestaande.

Wat staat ons dan te wachten na de verkiezingen? Een combinatie van ingrijpende hervormingen en grote besparingen op bijna alle posten van de overheidsbegroting. De vergrijzing en de stijgende rente kosten ons geld. Tegelijk moet ons militair budget verdubbelen en zullen we grote investeringen moeten doen voor het klimaat. Onder die vier zekerheden kunnen we niet onderuit. Elke andere overheidsuitgave zal tegen het licht worden gehouden, geen enkele uitkering, subsidie, fiscaal gunstregime of premie blijft buiten schot.

Een concreet voorproefje? Werkloosheidsuitkeringen beperken in de tijd. Een vermogensbelasting. Bedrijfswagens minder gunstig maken. Pensioenen en uitkeringen niet meer volledig indexeren. Pensioenleeftijd verhogen en de toegang tot het pensioen bemoeilijken. Budgetten van de overheid gedurende enkele jaren nominaal bevriezen. Minder federale middelen doorstorten naar de gewesten en het geld onmiddellijk gebruiken voor schuldafbouw. Maar opgepast: elke politicus zal vandaag in alle talen ontkennen dat dat ons te wachten staat.

Meer nog, sommigen zullen zich gedragen als rattenvangers van Hamelen en komen met schijnbaar eenvoudige oplossingen. Belast de rijken! Schrap de transfers naar Wallonië! Migratiestop! Ze zullen beweren dat we op die manier onze budgettaire problemen kunnen oplossen. Geloof ze niet. Wie met dit soort oplossingen komt aandraven, diskwalificeert zich voor de grote sanering die eraan zit te komen.

Verstoppertje

Wat als we nu eens weigeren om te saneren? Gewoon doen zoals kleine kinderen wanneer ze verstoppertje spelen? De ogen sluiten en ervan uitgaan dat niemand ons dan kan zien. Dan dreigt een neerwaartse spiraal - zonder verbetering op budgettair vlak wordt onze kredietwaardigheid verlaagd. Financiële markten zullen alleen nog geld aan België willen lenen tegen fors hogere rentes. Waardoor onze rentelasten verder stijgen en we vervolgens bijkomend moeten besparen - alleen maar om de hogere rentelasten te kunnen financieren. Of met andere woorden: wie een sanering op de korte termijn weigert, wordt automatisch gedwongen op de langere termijn nog meer te besparen.

In plaats van ons nog een jaar bezig te moeten houden met budgettaire ballonnetjes te doorprikken, zouden we beter al beginnen met de sanering en de hervormingen van 2024. Het zou iedereen helpen. Het bespaart de bevolking een grote ontgoocheling na 2024. Het zou onmiddellijk het verschil maken tussen ernstige partijen en rattenvangers van Hamelen. Het zou ons dwingen na te denken over hoe onze economische en financiële toekomst eruitziet. Welke beleidskeuzes zullen we maken in een omgeving van jarenlang volgehouden besparingen? Daarover zou de verkiezingscampagne moeten gaan.