Antwerpen geeft sleutels ruimtelijk beleid uit handen

Het Antwerpse stadsbestuur past de bouwcode aan om meer hoogbouw mogelijk te maken. De meest ingrijpende wijziging is het schrappen van de harmonieregel. Die werd in de jaren 80 ingevoerd om een halt toe te roepen aan de kaalslag in vooral de binnenstad. Nieuwbouw moest volgens die regel in harmonie zijn met de al dan niet historische omgeving.

Volgens de hoogbouwnota, ingevoerd onder de socialistische burgemeester Patrick Janssens, moest wie voor hoogbouw wilde gaan aantonen waarom die in het stadsbeeld kon passen. Vervolgens moest het advies worden ingewonnen van de kwaliteitskamer van de stadsbouwmeester en een onafhankelijke commissie, die ook vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld telt.

Daar wordt komaf mee gemaakt. De stad ontwikkelt als overheid zelf geen visie meer op waar en hoe hoogbouw verantwoord een plaats kan krijgen. Van adviezen inwinnen is niet langer sprake. Een verslag van een overleg met de stadsbouwmeester volstaat. Dat is veel minder dan een positief advies van diezelfde bouwmeester.

Het initiatief wordt aan de grondeigenaars en projectontwikkelaars overgelaten. Met een bescheiden rol voor de stadsbouwmeester, van wie geweten is dat hij geselecteerd is als promotor van hoogbouw en dat hij al jaren zijn best doet om zelden of nooit een kritische toon ten aanzien van het beleid aan te slaan.

Over dat beleid valt wel wat te zeggen. Systematisch geeft Antwerpen de sleutels ervan uit handen. Eigenaars en projectontwikkelaars mogen al jaren zelf hun bestemmingsplan betalen en opstellen. Met de bewoners wordt geen rekening gehouden. Die moeten maar naar de rechter stappen.

Dat gebeurt dan ook. Verspreid over Antwerpen betwisten buurtbewoners allerhande bouwplannen, die almaar hoger en voor de brede omgeving ingrijpender worden. Dat zal met de nieuwe bouwcode niet anders zijn. Volgens experts zijn de nieuwe regels zo vaag en onbegrijpelijk dat ze onvermijdelijk tot canapépolitiek leiden. Het gevolg zal zijn dat tegen nog meer dossiers beroep wordt aangetekend en naar de rechter wordt gestapt, zowel door bouwpromotoren als door bewoners. Dan kan de politiek weer zeuren dat in dit land niets meer mogelijk is, terwijl ze zelf die immobiliteit organiseert.

1.629 parkeerplaatsen

Met de nieuwe bouwcode wil Antwerpen op zijn eigen gebied de bouwshift realiseren. Tegen 2040 wil Vlaanderen geen open ruimte meer aansnijden. Uiteraard is het stadsbestuur niet verantwoordelijk voor het Vlaams beleid of het ontbreken daarvan. Maar het is ook gemakkelijk te roepen dat alleen hoogbouw zaligmakend is.

Die hoogbouw zou gepaard moeten gaan met meer en een kwaliteitsvoller openbaar domein. Klinkt goed. Alleen is bij alle hoogbouwprojecten in Antwerpen wel erg duidelijk wie er bij wint: de eigenaars en de projectontwikkelaars. Wat de winst voor de buurtbewoners of de bezoekers van de stad is, is minder helder.

Dat blijkt ook uit de plannen van eigenaar Cordeel voor de stadskanker aan de Pelikaanstraat. Naast het beschermde centraal station komen twee torens van 100 meter. Het door Cordeel gefinancierde ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) voorziet ruimte voor 1.629 parkeerplaatsen, naast het drukste openbaarvervoerknooppunt van Vlaanderen. Naar kwaliteitsvol openbaar domein of gemeenschapsvoorzieningen is het met de loep zoeken.

Bewust beleid

Mocht het al waar zijn dat Antwerpen minder terrein wil bebouwen en geen ruimte meer wil verharden - twijfelachtig, want voor- en zijtuinen mogen ook straks gewoon gedeeltelijk worden verhard om de auto te parkeren - dan nog is er de rest van Vlaanderen. De N-VA zit bijna 20 jaar in de Vlaamse regering, levert de minister van Omgeving en is de zelfverklaarde ‘leidende formatie in de Vlaamse regering’. Inzake ruimtelijke ordening heeft ook de grootste Vlaamse partij er niets van gebakken. De voorbije 35 jaar is het decreet ruimtelijke ordening meer dan 40 keer aangepast, maar nooit om de open ruimte te beschermen. Maatregelen om de bouwshift concreet te maken zijn er niet. 

En dus doen we gewoon voort. Op zijn Vlaams: we roepen al jaren over de zo noodzakelijke bouwshift en doen in de praktijk niets om die te realiseren. Integendeel. De open ruimte mag verder worden versnipperd en in de steden moeten we dringend voor hoogbouw kiezen, zonder discussie over de voor- en nadelen daarvan. Zo kan de bouwsector twee keer langs de kassa passeren. Iedereen tevreden, toch?

Volgens de bevoegde Antwerpse schepen Annick De Ridder (N-VA) maakt hoogbouw wonen betaalbaar. Weinigen delen die mening. De Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA) noemt de nieuwe wooncode zelfs een copernicaanse revolutie.

Het is inderdaad een radicaal andere kijk op de stad. Helaas met funeste gevolgen voor Antwerpen. Het bestuur levert de stad nog meer dan de voorbije jaren uit aan de privésector. Nu worden ook de beleidsinstrumenten daaraan aangepast en worden de adviescommissies niet langer betrokken. Winstbejag is het uitgangspunt, niet een moderne leefbare stad die zich klaarmaakt voor de verre toekomst.

Dat is een bewuste beleidskeuze, zoals in de Brusselse Noordwijk destijds het geval was. Was toen getekend: Paul Vanden Boeynants en Charly De Pauw.