Als onze politici blijven falen, kiezen jongeren nog meer voor de extremen

Het recente lek van de jongste versie van de befaamde supernota doet sommigen vrezen dat de Arizonaformatie eraan is voor de moeite. Dat zou niet alleen een zwaardere besparingsoefening met zich meebrengen als we daardoor de Europese deadline missen om een begroting voor te leggen, maar vooral een nog groter gat in het institutionele en politieke vertrouwen slaan. Dat vertrouwen staat al op een laag pitje, en extreme partijen spinnen daar garen bij. Maar zelfs als aan het einde van deze uitputtingsslag alsnog witte rook volgt, wordt het vechten tegen de bierkaai. De reden: voor veel jongvolwassenen is het kalf al zo goed als verdronken.

Een van de opvallendste trends van 2024 was de politieke verschuiving onder jongeren in de richting van extreme partijen. In het Verenigd Koninkrijk steeg de steun voor de rechtse partij Reform UK aanzienlijk onder mannen bij de late tieners en vroege twintigers. Een soortgelijk patroon was te zien in de Verenigde Staten, waar jonge mannen bij bosjes op Donald Trump stemden.

Ook in Europa schoven jonge kiezers de voorbije tien jaar almaar meer op naar de extreme rechterzijde. Hun aandeel overtreft ondertussen zelfs dat van oudere kiezers. De trend slaat niet alleen op jonge mannen. In de VS won Trump ook stemmen bij jonge vrouwen, en in het Verenigd Koninkrijk was er bij diezelfde groep een opvallende verschuiving naar (extreem)linkse partijen. Dat wijst op een groeiende polarisatie bij de jongere generaties.

Generation Z

Die evolutie kunnen we verklaren door te kijken naar de economische en sociale omstandigheden van generatie Z. Onderzoek suggereert dat jongeren die opgroeien in tijden van economische stagnatie en beperkte intergenerationele vooruitgang vaak een zerosummentaliteit ontwikkelen: ze zien de wereld als een plek waar de winst van de ene groep automatisch het verlies van een andere betekent. Jongeren voelen zich daardoor eerder aangetrokken tot politici en partijen die beloven het systeem fundamenteel te veranderen of bescherming te bieden tegen externe dreigingen.

Dat de trend het meeste doorzet bij mannen hoeft niet te verbazen. Vooral jongere mannen ervoeren de afgelopen decennia een daling van hun sociaal-economische status. Werkloosheid, lagere lonen en een afname van vooruitzichten op financiële stabiliteit hebben hen vatbaarder gemaakt voor boodschappen van extreme partijen.

Maar de onvrede onder jongeren beperkt zich niet alleen tot economische kwesties. Uit onderzoek blijkt dat jongeren in ontwikkelde westerse democratieën ook almaar minder tevreden zijn over het democratische systeem zelf. In vergelijking met oudere generaties daalt het vertrouwen in de democratie onder jongvolwassenen sneller en sterker. Dat is zorgwekkend en wijst op een bredere desillusie over de slagkracht van democratie. Veel jongeren voelen zich simpelweg niet meer vertegenwoordigd door het politieke establishment. Ze zijn van mening dat politici niet weten wat er speelt in hun leven. Dat verklaart deels waarom ze vaker op anti-establishmentpartijen stemmen, zowel aan de linker- als aan de rechterzijde.

Een laatste verklaring is technologisch. Sociale media zijn gemaakt om trends te versterken, wat ook opgaat voor het vormen van politieke opvattingen bij jongeren. Politieke nieuwkomers en extreme partijen maken handig gebruik van platformen als TikTok, Instagram en YouTube om direct te communiceren met jonge kiezers. Op die manier slaan ze moeiteloos de traditionele mediakanalen over, wat heeft bijgedragen tot de razendsnelle verspreiding van extremere ideeën onder jongeren.

Het duurt jaren om vertrouwen op te bouwen, maar je kan het kwijt zijn in een vingerknip. Het is tijd om de broodnodige hervormingen in de steigers te zetten, ook voor de jongere generaties.