Afschaffing duolegaat is een goede zaak

In de media is enorm gefulmineerd tegen de beslissing van de Vlaamse Regering om de fiscale voorkeursbehandeling van het zogenaamde duolegaat af te schaffen vanaf 2021. Er wordt forse taal gebruikt, zoals ‘hold-up op goede doelen’ (Opinie De Tijd, 9 oktober).

Meermaals heb ik de Vlaamse overheid bekritiseerd omwille van haar te hoge en niet-consistente erf- en schenkbelasting. Ik pleit onder meer voor een vlaktaks en voor een gelijkschakeling tussen de erfbelasting en de schenkbelasting, zodat mensen op hoge leeftijd met een redelijk maar bescheiden vermogen niet gedwongen worden om te schenken aan hun kinderen, puur om fiscale redenen (27% tegenover 3%). Zo pleit ik al lang voor een afschaffing van de erf- en schenkbelasting tussen echtgenoten. De hoop die we op dit laatste punt met de N-VA-startnota hadden, is spijtig genoeg snel weer in elkaar gestuikt.

Tevens argumenteer ik dat de tarieven voor verre verwanten en derden (niet familieleden) iets hoger mogen en moeten blijven. De plannen gaan nu toch weer in de omgekeerde richting: echtgenoten blijven ten onrechte zwaar belast en men gaat nu het laagste tarief openstellen voor een aangeduide ‘best friend’. Consistentie is echt niet de ‘middle name’ van Vlaanderen.

Maar eerlijk is eerlijk, op het vlak van het duolegaat is Vlaanderen voor één keer eindelijk wel consistent. Het door velen bejubelde duolegaat heb ik al vaker bestempeld als ‘fiscaal misbruik’, niet in technische zin, maar wel op moreel vlak. Het is dus een wijze beslissing om dit wettelijk mogelijk gemaakte misbruik af te schaffen. Waarom?

Het duolegaat (en ook het zogenaamde ‘omgekeerde duolegaat’) is ontstaan uit het contrast tussen, enerzijds, de hoge tarieven van erfbelasting (weliswaar sinds september 2018 een beetje verminderd) voor verdere familieleden zoals broers en zussen, neven en nichten (snel aan 45 tot 55%) en, anderzijds, het lage tarief van 8,5% voor een legaat (een gift in een testament) aan een goed doel (vzw’s en stichtingen).

Truc

Wat is nu de truc? Men stelt het goed doel aan als algemeen legataris met de last om alle erfbelasting te betalen, ook op het deel van de familieleden. Het voordeel dat die familieleden genieten doordat ze niet zelf de belasting moeten betalen, wordt niet belast, waardoor zij een pak meer netto ontvangen. Men berekent dan hoeveel er maximaal netto naar de familie kan gaan. Wel is duidelijk dat er iets naar het goed doel moet gaan, maar vaak probeert men dat tot een minimum te beperken. Het goede doel krijgt als algemeen legataris vaak veel werk en verantwoordelijkheid op zijn dak, en weinig terug in ruil daarvoor. Bij het omgekeerde duolegaat is het goede doel zelfs geen algemeen legataris meer, maar wel de verwanten. Het goede doel krijgt dan een vast bedrag onder de last om alle erfbelasting te betalen (van zichzelf en van de familieleden).

Dit wordt vaak voorgesteld als een win-win situatie (De Tijd, 15 oktober). Het goede doel wint want het krijgt een legaat, en de familieleden winnen want ze betalen veel minder belastingen. Alleen de samenleving lijkt te verliezen aan belastinginkomsten. Maar vaak is er alleen maar een win voor de familie, en geen of maar een kleine win voor het goede doel. Het goede doel wordt immers louter aangewend als instrument in een puur fiscale optimalisering ten voordele van de familieleden. Van filantropie is geen of hoogstens zeer bijkomstig sprake. Hoewel technisch geen fiscaal misbruik, is het vaak op moreel vlak een misbruik van filantropie.

Fair en simpel

Daarom is het goed dat Vlaanderen deze onzin afschaft. Maar dit mag geen verliessituatie worden voor de vele goede doelen die met de duo-legaten toch nog iets van steun ontvingen. Vlaamse regering, neem nu eindelijk de verantwoordelijkheid op om de belastingen rond erven en schenken op een faire en simpele manier te reguleren. En zet daarbij uw prioriteiten juist: goede doelen, echtgenoten, kinderen moeten zeer gunstige tarieven genieten. Verdere familieleden mogen wat meer betalen, en derden nog meer.

Zorg daarom voor een echte ondersteuning van filantropie door een erf- en schenkbelasting voor goede doelen van 0%, zoals in vele andere landen. Federaal pleit ik bovendien voor een uitgebreide taxshelter voor cultuur en goede doelen (De Tijd, 18 juli).

Zorg bovenal voor een consistent systeem van erf- en schenkbelastingen, met een gelijkschakeling tussen erven en schenken, zonder belastingen tussen echtgenoten en met een redelijke vlaktaks tussen bloedverwanten die hoger wordt naargelang ze verder van elkaar afstaan, tot max. 25% en 50% voor vreemden (De Tijd, 6 december 2017).