ABVV: 'Verkijk je niet op pensioendebat'

Het nieuwste pensioenrapport van de Nationale Bank liet me stomverbaasd achter. De essentie: we moeten dringend beknibbelen op uw pensioen, anders gaat de Belgische staat failliet. Het rapport is niet alleen reductionistisch (hogere pensioenuitgaven staan erin gelijk aan een hogere staatsschuld), vooral de blinde vlekken vallen op. Zo rept het met geen woord over de inkomstenzijde. Maar gezien de vergrijzing is een herfinanciering van de pensioenen onvermijdelijk.

Wie herinnert zich nog de taxshift van de regering-Michel? Die verlaagde de socialezekerheidsbijdrage voor werkgevers drastisch van 32,4 naar 25 procent. Van die werkgeversbijdrage dient zowat een derde voor de financiering van de wettelijke pensioenen. Wie de financiële houdbaarheid van de Belgische pensioenen analyseert, kan daar niet aan voorbij.

Die taxshift resulteerde bovendien niet in de beloofde jobgroei, maar sloeg een gat van ruim 4 miljard euro in de begroting en spekte vooral de bedrijfswinsten, die historisch hoog zijn met een margevoet (wat een gemiddeld bedrijf overhoudt nadat het zijn personeel heeft vergoed en al zijn aankopen heeft betaald, inclusief netto indirecte belastingen, zoals de btw, plus eventuele subsidies) van boven 40 procent. Kortom, allerminst goed besteed geld.

De studie rept ook met geen woord over de lagere sociale bijdragen voor zelfstandigen. Historisch gezien bedraagt de pensioenbijdrage voor zelfstandigen zowat de helft van die voor werknemers. De sociale zekerheid van zelfstandigen werd oorspronkelijk opgevat als een minimale bescherming, waar dan ook een minimale bijdrage tegenover stond. De vraag is of die redenering anno 2023 nog steek houdt. Voor loopbaanjaren vanaf 2021 is de pensioenberekening voor zelfstandigen en werknemers - door de afschaffing van de correctiecoëfficiënten - volledig identiek, zonder evenwel de pensioenbijdrage gelijk te trekken. Op kruissnelheid komt die maatregel met een kostenplaatje van 1 miljard euro. Geen haan die ernaar kraait.

Andere landen

Het is een populaire misvatting dat de Belgische pensioenuitgaven extreem hoog liggen. Laat ik even toelichten waarom die perceptie niet klopt. Om te beginnen is België een middenmotor qua pensioenuitgaven. We besteden net als andere Europese landen 12 tot 13 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan onze gepensioneerde senioren. Frankrijk en Oostenrijk geven met ongeveer 15 procent van het bbp net veel meer euro’s uit aan hun wettelijke pensioen.

Ten tweede: wie alles in rekening brengt, komt tot verrassende conclusies. Dat blijkt uit een recente studie van de denktank Minerva. Als we de blik verbreden van directe sociale overheidsuitgaven naar alle sociale uitgaven, met inbegrip van private uitgaven, krijgen we een heel ander beeld van de kosten van sociaal beleid in België. België geeft minder uit aan sociaal beleid dan Frankrijk, de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland. Onze noorderburen geven maar liefst 4,4 procent van het bbp uit aan private pensioenen, vooral via de zogenaamde ‘bedrijfstakpensioenen’. De studie van de Nationale Bank brengt alleen de publieke pensioenuitgaven in rekening, goed voor amper 5,9 procent van hun bbp. Zo krijg je een vertekend beeld.

Tot slot: ook de toekomstige pensioenuitgaven bekijken we het best met de nodige sereniteit. Volgens de studie van de Nationale Bank stijgen de Belgische pensioenuitgaven bij ongewijzigd beleid tot 15,2 procent van het bbp in 2070. Precies wat landen als Frankrijk en Oostenrijk vandaag al uitgeven. Het idee dat we zonder besparingen het failliet van de Belgische staat voorbereiden, is op zijn zachtst gezegd nogal grotesk.

Andere kijk

Het pensioendebat is beladen, maar broodnodig. Maar verschillende facetten ontbreken. Waar is de discussie over alternatieve financieringsmechanismen? Waar is de bereidheid om te praten over een rechtvaardiger belastingstelsel dat de sterkste schouders de zwaarste lasten laat dragen? We moeten een systeem durven voorstellen waarbij niet alleen werkende mensen, maar ook vermogens en grote bedrijven een eerlijk deel van de lasten dragen.

Wie in tijden van vergrijzing de pensioenuitgaven wenst te stabiliseren doet onvermijdelijk aan sociale afbraak. Laten we daarbij niet vergeten dat de Belgische pensioenen verre van vetpotten zijn. De gemiddelde vervangingsratio, de verhouding van het pensioen tot het laatste loon, bedraagt bij ons amper 46 procent. Volgens het Pension Adequacy Report van de Europese Commissie ligt de gemiddelde vervangingsratio in Europa liefst 11 procentpunten hoger. Pleidooien voor besparingen op de pensioenuitgaven klinken dan ook bijzondere cynisch.

De Nationale Bank van België heeft de plicht een allesomvattende analyse te presenteren die alle elementen in overweging neemt. Zo'n aanpak is cruciaal voor een weloverwogen debat over de toekomst van onze pensioenen. Dat is nu niet het geval. Het is tijd om de te enge focus te verbreden en te streven naar een pensioenstelsel dat rechtvaardig is en een zekere levensstandaard biedt aan alle gepensioneerden en toekomstige gepensioneerden in ons land.