Omarm harde brexit en maak er het beste van

‘No! No! No!’ Legendarische woorden van Margaret Thatcher in het House of Commons toen ze zich in 1990 met hand en tand verzette tegen de zoveelste aanval van ‘Brussels’ tegen het Verenigd Koninkrijk. Neen, de Europese Commissie mocht niet de regering van Europa worden. Neen, het Europees Parlement is niet het democratische orgaan van de Unie. En neen, de Raad van Ministers is niet de Europese Senaat.

Hoewel ze op enige bijval mocht rekenen, bleek het achteraf gezien toch de zwanenzang van the Iron Lady. Op Europa beet ze uiteindelijk haar standen stuk, want ze bleek alleen te staan, zonder voldoende steun in haar regering en partij. Thatcher zag de bui hangen en bond finaal zelf in. Ze droop af na een politieke nederlaag. Het einde van een tijdperk, maar met het voordeel van de duidelijkheid.

Geen soelaas

Theresa May, die zo graag met haar vrouwelijke voorganger vergeleken wil worden, leverde de voorbije dagen en uren een gelijkaardig gevecht. Ja, haar brexit-deal verdiende het om gesteund te worden, want hij verzekerde een uitstap uit de Unie, conform de uitslag van het referendum. Ja, het was ‘the best possible deal’. En ja, ‘the only deal possible’, want alle alternatieven boden geen soelaas.

In tegenstelling tot Thatcher houdt ze de eer niet aan zichzelf, hoewel ze de grootste parlementaire nederlaag leed in de recente Britse politieke geschiedenis. Neen, ze houdt halsstarrig vast aan haar positie, tegen alles en iedereen in. Dus geen ommekeer wegens het uitblijven van haar vertrek, en daarom blijft het nadeel van de onduidelijkheid.

Wat May in deze totale verwarring staande houdt, is dat er simpelweg geen redelijk alternatief voorhanden is. Bij Thatcher stonden ze nog in de rij om haar plaats in te nemen. Maar wie anders dan May wil en kan momenteel de Britten uit dit politieke moeras trekken? Per slot van rekening heeft ze het grotendeels zelf gezocht. Het heropenen van de onderhandelingen is uitgesloten, want Brussel houdt die deur stevig gesloten. Meteen kan iedereen zich de moeite besparen de zaak nodeloos te rekken. Uitstel levert geen winst op, is al overvloedig gebleken. Verkiezingen bieden evenmin soelaas, want een eventuele machtswissel verandert niets aan de grond van de zaak. Labourleider Jeremy Corbyn heeft evenmin een overtuigend plan B.

Tweede referendum

Een tweede referendum kan zeker nog georganiseerd worden. De Grieken slaagden er destijds in om in één week tijd een volksraadpleging over de euro op te zetten en ook vervroegde verkiezingen bij ons dienen binnen veertig dagen plaats te vinden. Dus met nog zeventig dagen te gaan voor 29 maart lijkt dat geen probleem.

De angel zit echter in de vraagstelling: waarover moet zo’n referendum precies gaan? Over het EU-lidmaatschap, zoals in juni 2016? Of over het Withdrawal Agreement? Om die kwestie te beslechten en de stembusslag te organiseren, is een wet nodig. En die kan alleen aangenomen worden met een meerderheid in het Lagerhuis. Precies, wie denkt na het schouwspel van de afgelopen uren, dagen en weken dat zoiets überhaupt mogelijk is?

Blijft alleen een no deal over, het scenario dat de Britse premier tot elke prijs wou vermijden. Als de redelijke alternatieven geen soelaas bieden, lijkt zo’n harde brexit stilaan onafwendbaar. De gevolgen aan beide zijden van het Kanaal zullen desastreus zijn, maar gelukkig zijn regeringen en bedrijven intussen in actie geschoten om hopelijk het ergste te vermijden. In plaats van het worstcasescenario angstvallig uit te sluiten, zouden we het dus beter omarmen en er het beste van proberen te maken. Als een positieve keuze. Een eenduidig signaal van de Britten lijkt er niet meer te komen. Dan beslist Europa beter zelf. Op tijd.

Catharsis

Bovendien heeft zo’n no deal te midden van alle nadelen ook een groot voordeel. Het kan een catharsis teweegbrengen. Een brexit kan de hardliners eindelijk hun zin geven. Waarna ze dan verantwoording dienen af te leggen bij de bevolking, uiteraard. En aan Europese kant kan niemand Brussel verwijten de Britten tegen hun zin bij de Unie te hebben gehouden, een argument dat de eurosceptici maar al te graag in de komende kiesstrijd van stal zouden willen halen. De EU kan er dus nog wellicht haar voordeel mee doen.