25 jaar euro: de waarde van eenheid in een veranderende wereld

Hét argument voor Europa was en is dat we samen problemen kunnen oplossen die landen in hun eentje niet aankunnen. Na de Tweede Wereldoorlog begrepen visionaire leiders dat alleen economische integratie tot blijvende vrede in Europa zou leiden. Dat verenigde Europa zou op termijn ook een gemeenschappelijke munt nodig hebben om optimaal te profiteren van dat vredesdividend.

Eind jaren tachtig begon de verdieping van de interne markt en veranderde de gemeenschappelijke munt van een droom in een project. 25 jaar geleden, op 1 januari 1999, werd dat project werkelijkheid. Vandaag is de euro onmisbaar en staat hij voor gemak, stabiliteit en soevereiniteit.

De Europese burger kan vandaag moeiteloos handelen, reizen en prijzen vergelijken. In een reeks crises heeft de euro stabiliteit gebracht, en bescherming van economische groei en werkgelegenheid. En als belangrijkste munt na de dollar biedt de euro ons grotere soevereiniteit in een turbulente wereld. Het is dus niet vreemd dat het eurogebied in die 25 jaar van elf naar twintig landen is gegroeid.

We hebben voor enorme uitdagingen gestaan, waaronder de toekomst van de euro zelf. Maar altijd wisten we de juiste antwoorden te vinden. Op de wereldwijde financiële en staatsschuldencrises hebben we gereageerd met nieuwe waarborgen, zoals het gemeenschappelijk bankentoezicht, het afwikkelingsmechanisme en het Europese stabiliteitsmechanisme. Onder de burgers van het eurogebied was de steun voor de gemeenschappelijke munt bijna nooit zo groot als nu.

Maar we zijn er nog niet. Opnieuw staan we voor problemen die landen niet in hun eentje kunnen oplossen. Een de burgers kijken daarvoor naar Europa.

De geopolitieke spanningen nemen toe, denk aan Ruslands illegale oorlog tegen Oekraïne. Dat vergt doortastende collectieve besluiten. Ondertussen verhevigt de klimaatcrisis snel. Omdat CO2-emissies niet bij de grens stoppen, kunnen we die crisis alleen samen oplossen. Bovendien stelt het energie- en industriebeleid elders in de wereld ons concurrentievermogen op de proef.

Defensie, maar ook de groene en de digitale transitie, zijn daardoor dringende gemeenschappelijke belangen geworden. Hetzelfde geldt voor de financiering van de enorme investeringen die nodig zijn voor een koolstofvrije economie, veiliger toeleveringsketens en geavanceerdere technologieën. Alleen al voor de groene transitie moet in de Europese Unie tot 2030 jaarlijks 620 miljard euro worden geïnvesteerd.

Slagvaardig blijven

Daarbij moeten we profiteren van de schaalvoordelen die Europese samenwerking biedt. Door een EU-brede kapitaalmarktenunie te creëren die particuliere financiering kan mobiliseren. Door met Europese instrumenten en maatregelen ons concurrentievermogen en onze veiligheid te vergroten, bijvoorbeeld door vernieuwde begrotingsregels en een robuustere bankenunie. En door de euro zelf klaar te maken voor het digitale tijdperk, door de basis te leggen voor een mogelijke digitale euro die contant geld kan aanvullen.

Tegelijk moeten we, nu enkele nieuwe landen tot de EU willen toetreden, slagvaardig kunnen blijven. Uitbreiding en verdieping sluiten elkaar niet uit, maar uitbreiding kan een andere organisatie van de EU vergen.

Europeanen weten dat de wereld verandert. Ze begrijpen ook dat ze samen sterker staan. Ongeveer twee derde van hen beschouwt de EU als een bolwerk van stabiliteit. We moeten dus laten zien dat Europa de veranderingen vorm kan geven en aan de verwachtingen kan voldoen.

Dat vereist ambitie en doorzettingsvermogen, eigenschappen waarover de grondleggers van de Europese integratie rijkelijk beschikten. Het vereist ook het besef dat niet alle doelen onmiddellijk kunnen worden bereikt. De les van de Europese integratie is dat we het ijzer moeten smeden als het heet is. De rest volgt als het moment daar is.

De Franse schrijver Anatole France zei ooit: ‘Om grootse dingen te bereiken moeten we niet alleen handelen maar ook dromen, niet alleen plannen maken maar ook geloven.’ Een kwarteeuw euro toont hoe succesvol een droom kan zijn. Nu de wereld om ons heen verandert, bewijst ons optreden dat een verenigd Europa de antwoorden biedt waaraan de Europeanen en de wereld behoefte hebben.