Infrabel gooit communautaire bom in budgetstrijd

Lijn 82 Aalst-Burst. Lijn 44 Spa-Pepinster. Lijn 140 Charleroi-Fleurus. Het zijn maar enkele van de 13 Belgische spoorlijnen die voor het treinverkeer dreigen gesloten te worden of op een enkel spoor gebracht te worden als de netbeheerder Infrabel geen extra geld krijgt. De geviseerde lijnen staan in een intern document, waarin Infrabel de gevolgen opsomt als de federale regering de investeringsdotatie van 2020 tot 2024 op het huidige niveau plafonneert.

Infrabel moet een stevige inhaalbeweging maken om het spoornet te vernieuwen. De netbeheerder verwijst naar een audit die hij onlangs door twee Zwitserse bedrijven liet uitvoeren en die De Tijd kon inkijken. Hoewel die de Belgische spoorinfrastructuur ‘globaal in goede staat’ noemen, is in hun ‘streefscenario’ tot 2032 een extra investeringsdotatie van 1,38 miljard euro nodig om de Belgische spoorweginfrastructuur op peil te houden. Het gaat om gemiddeld 99 miljoen euro per jaar van 2018 tot 2022 en 64 miljoen euro tussen 2023 en 2027, blijkt uit het jaarverslag van Infrabel. Als de spoornetbeheerder dat budget niet krijgt, heeft hij over tien jaar onvoldoende middelen om het huidige netwerk voort uit te baten.

Waardevol miljard

Infrabel en de overheid bikkelen al langer om geld. Toen de federale regering-Michel de dotatie aan Infrabel verminderde, besliste CEO Luc Lallemand alle investeringen voor de uitbreiding van het spoor te bevriezen. Uit vrees dat de afwerking van het voorstadsnet rond Brussel (GEN) aan Waals-Brabantse kant daardoor in het slop zou geraken besloot de regering Infrabel en de NMBS eenmalig 1 miljard euro extra te geven voor nieuwe investeringen. Aan Waalse kant ging een deel van dat zogeheten ‘waardevol miljard’ naar de afwerking van het GEN. Vlaanderen kreeg geld voor de elektrificatie van twee spoorlijnen en een reeks studies naar geplande investeringen, zoals de tweede spoorontsluiting voor de haven van Antwerpen.

Vorig jaar sloot de federale regering een samenwerkingsakkoord met de drie gewesten over het ‘waardevolle miljard’. Daarin engageerden alle partijen zich om ‘de instandhouding van het geheel van het netwerk te verzekeren, in het bijzonder voor de lijnen met een beperkte bevolkingsdichtheid zonder dat een kilometer van de sporen nodig voor de trafiek afgeschaft wordt’. Dat maakt het erg twijfelachtig dat daadwerkelijk spoorlijnen zullen sluiten.

Erg pikant is dat 12 van de 13 geviseerde lijnen in Wallonië lopen. Het gaat onder meer om de lijn van Charleroi Ouest naar Fleurus, waarbij Infrabel zelf onderstreept dat Fleurus de nieuwe toegangspoort moet worden van de luchthaven Brussels South. Of de lijn van Angleur naar Marloie, vlak bij de woonplaats van federaal minister van Mobiliteit François Bellot (MR).

Dat Wallonië meer onderhoud nodig heeft, is een gevolg van de hogere leeftijd van de infrastructuur in het zuiden van het land. Terwijl de regio Brussel veruit de jongste infrastructuur heeft, is de uitrusting in de regio ‘Zuid-West’ (Henegouwen, Namen en Brabant) veel ouder dan het gemiddelde, blijkt uit de Zwitserse audit.

Volgens de onderzoekers is een 52/48-verdeelsleutel op lange termijn correcter omdat die overeenkomt met de lengte van het spoor. ‘De blijvend onevenwichtige verdeling van middelen voor capaciteitsbehoud kan de industriële organisatie van Infrabel destabiliseren en bijgevolg afbreuk doen aan de exploitatiekwaliteit van de betrokken lijnen’, staat in de audit.

De schrapping van Waalse lijnen ligt politiek erg gevoelig. De maatregel botst met de beruchte verdeelsleutel 60/40. Volgens die regel gaat 60 procent van de spoorbudgetten naar Vlaanderen en 40 procent naar Wallonië (Brussel krijgt een aparte pot geld). Die verdeelsleutel is al langer omstreden. Terwijl de Vlaamse kant erop wijst dat hij meer inkomsten opbrengt, stelt de Waalse kant dat beide gewesten evenveel kilometers spoor tellen.

In de raad van bestuur van Infrabel werd verdeeld gereageerd op de ‘eerste evaluatie’ van Infrabel die in het interne document staat. Terwijl de ene bestuurder het document ‘pure chantage’ tegenover de federale overheid noemt, spreekt een andere bestuurder over sensibilisering. ‘De federale regering moet een keuze maken’, zegt die laatste. ‘Ofwel houden we een hoofdnet en besparen we op het randnet. Ofwel doen we voort, maar dan zijn meer middelen nodig.’

In een reactie benadrukt Infrabel dat alles ‘on hold’ staat en niets concreet is zolang er geen nieuwe federale regering is. De Zwitserse audit wordt volgens de woordvoerder herbekeken omdat sommige cijfers niet meer kloppen. Naar verluidt hebben de Zwitsers bepaalde aspecten, zoals ICT-kosten of de beveiliging van rotswanden in Wallonië, niet in rekening gebracht. Daardoor zal het eigenlijk nodige budget nog hoger liggen.