Opknippen van Google is nog niet voor morgen

Wat is er aan de hand?

Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft bij de federale rechtbank een pakket maatregelen voorgesteld om de monopoliepositie van Google te breken. Die actie komt niet uit het niets. De rechtbank had afgelopen augustus al geoordeeld dat het internetbedrijf zich als een monopolist gedraagt. Dat oordeel velde federaal rechter Amit Mehta in een zaak over de dominantie van het bedrijf in zoekopdrachten op het internet en in de bijbehorende advertentiemarkt.

De opsplitsing van het concern is de meest verregaande maatregel in het 32 pagina’s tellende document. Dat zou betekenen dat producten zoals de browser Chrome, de appwinkel Google Play of het mobiele besturingssysteem Android allemaal verzelfstandigd worden en op eigen houtje de strijd met concurrenten moeten aangaan. Naast de afsplitsing van activiteiten worden ook andere maatregelen gesuggereerd, bijvoorbeeld dat Google andere bedrijven de toegang moet geven tot zijn data en de algoritmes achter zijn zoekmachine.

Hoe gaat het nu verder?

Dat Google wordt opgebroken, is geen uitgemaakte zaak. Om te beginnen omdat de procedure nog jaren kan aanslepen. Tegen 20 november moet Justitie definitieve voorstellen indienen, vervolgens mag Google nog tegenvoorstellen doen. Dan volgt een periode van discussiëren en vragen stellen. Een definitieve beslissing van de rechter wordt ten vroegste in augustus 2025 verwacht. Maar als een partij daartegen beroep aantekent, zijn we mogelijk weer enkele jaren verder.

Is een opsplitsing waarschijnlijk?

‘Het opbreken van een bedrijf is in de VS al vaker voorgekomen. Bekende zaken zijn de opsplitsing van het oliebedrijf Standard Oil van de familie Rockefeller en die van het telecombedrijf AT&T in 1982’, zegt David van Wamel, een specialist in concurrentierecht en promovendus aan de universiteiten van Leiden en Leuven. ‘Maar je moet het zien als een ultieme maatregel, die je pas kan toepassen als alle andere remedies niet volstaan. Het is aan het ministerie van Justitie om dat aan te tonen, en dat is niet makkelijk.’

In de antitrustzaak tegen Microsoft in de jaren 90, over de dominante positie van het besturingssysteem Windows, slaagde de overheid er niet in het bedrijf op te splitsen. Volgens Adam Kovacevich van Chamber of Progress, een links georiënteerde lobbygroep van techbedrijven, stevent ze ook nu af op een mislukking. Hij noemt de voorstellen van Justitie een ‘spaghetti aan maatregelen die Justitie tegen de muur gooit om te zien wat blijft plakken’. Volgens hem toonde de zaak tegen Microsoft aan dat de rechter doorgaans niet instemt met maatregelen die hun doel te ver voorbijschieten.

Wat met AI?

Het zou kunnen dat de dominantie van Google de komende jaren vanzelf afneemt, bijvoorbeeld omdat nieuwe AI-tools zijn plaats innemen. OpenAI, de maker van ChatGPT, ontwikkelt de zoekmachine SearchGPT, die de kracht van zijn AI-modellen moet combineren met actuele informatie van het wereldwijde web. OpenAI heeft een behoorlijke slagkracht. Het is inmiddels een bedrijf met een waardering van 157 miljard dollar en heeft Microsoft als bondgenoot. Bovendien gaat het geïntegreerd worden in het AI-aanbod van Apple.

Justitie ziet dat anders en noemt AI in zijn voorstellen juist als een reden om wel streng op te treden. In de visie van het ministerie zal de ontwikkeling van AI-tools door andere bedrijven gehinderd worden als Google te dominant blijft.

Speelt politiek een rol?

Dat Washington kort voor de verkiezingen van november aanstuurt op het opknippen van een groot techbedrijf, kan het vermoeden wekken dat de regering-Joe Biden daarmee punten wil scoren bij de kiezer. Maar daarvan is Van Wamel niet overtuigd. ‘Het ministerie van Justitie stelt zich traditioneel vrij onafhankelijk op. De beslissing ligt nu bij de rechter, daarop heeft de regering normaal geen invloed.'

Het is maar de vraag of een Republikeinse machtsovername veel aan de zaak zou veranderen. De nieuwe president neemt pas in januari zijn intrek in het Witte Huis, wanneer Justitie zijn definitieve voorstellen al heeft ingediend. Bovendien voelt de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump zich niet geroepen om grote techbedrijven als Google in bescherming te nemen. Hij klaagt al langer dat die bedrijven zich te woke en te links opstellen. Senator J.D. Vance, de running mate van Trump, heeft al eerder opgeroepen tot een opsplitsing van Google.

Heeft dit gevolgen voor andere bedrijven?

Strikt genomen draait deze zaak alleen om Google, maar er kan wel een fall-out zijn naar andere bedrijven. Google betaalt jaarlijks tientallen miljarden vergoedingen aan Apple en andere smartphonefabrikanten, in ruil voor het pre-installeren van Google Search als standaardzoekmachine op nieuwe toestellen. Als de rechter het voorstel van Justitie volgt om komaf te maken met die praktijk, dreigen ze die inkomsten te verliezen.

Indien de rechter op een dag beslist om Google uit elkaar te halen, zou dat ook een signaal geven naar de bredere bedrijfswereld dat monopolies echt niet langer getolereerd worden, na een lange periode waarin ze vaak ongemoeid werden gelaten. Dat zou wellicht een negatieve impact hebben op de beurskoersen van heel wat techbedrijven, maar ook op andere bedrijven met een dominante positie. Denk bijvoorbeeld aan de concertorganisator Live Nation-Ticketmaster, die eveneens aangeklaagd werd door het Amerikaanse ministerie van Justitie.