‘Een sekte? Ja, dat zijn we ook'

‘Warning! You are now entering the territory of Vyncke’, meldt een bordje bij de ingang van de specialist in industriële verbrandingsinstallaties in Harelbeke. Het zal niet de laatste bizarre uiting zijn van de wondere wereld die de ondernemers Peter (43) en Dieter (35) Vyncke de voorbije twintig jaar rond het familiebedrijf hebben gecreëerd.

Peter Vyncke verwelkomt ons in een complex geheel van gebouwen en bijbouwen: de eerste kantoren van Vyncke na de verhuis in 1956 uit Gullegem, waar overgrootvader Louis ooit de ketels begon te bouwen voor de verbranding van vlasafval. ‘Eigenlijk doet Vyncke al 102 jaar niets meer of niets minder dan dat: afvalstoffen van productieprocessen verbranden om met de energie opnieuw bedrijfsprocessen te voeden.’ Het groene gedachtegoed avant la lettre, noemt Vyncke het graag. ‘Kyoto, duurzame energie, de groene golf waren voor ons niet nodig.’

De wervelende rondleiding door het Vyncke-territorium is begonnen. Hier bevinden zich de kantoren van ongeveer 100 bedienden, vooral ingenieurs. De andere 210 Vynckeneers, zoals Vyncke zijn mensen laat noemen, bevinden zich in een van de andere vestigingen wereldwijd. Aan het atelier, het oude geklinknagelde goederenstation van Sint-Niklaas dat zijn grootvader naar Harelbeke liet verhuizen, gaat Peter Vyncke snel voorbij. We vangen een glimp op van de enorme ketels die Vyncke ontwikkelt. ‘Hier maken we onze prototypes en assembleren we voor de lokale regio. In deze vestiging zitten vooral ingenieurs die werken aan de nieuwe generatie ketels.’

98 procent van de bijna 70 miljoen euro omzet komt trouwens sowieso uit het buitenland, 70 procent zelfs van buiten Europa. ‘En niets daarvan levert recurrente inkomsten op’, zegt Vyncke. ‘We hebben geen verdienmodel behalve dit: elk jaar opnieuw zo’n 40 energiecentrales op maat ontwerpen en bouwen. Wel komt ongeveer de helft van de nieuwe orders van bestaande klanten.’

Het is een huzarenstukje dat Vyncke de voorbije tien jaar van 18 miljoen euro omzet is gegroeid naar bijna 70 miljoen euro, ondanks het rampjaar 2009, waarin de omzet in één klap halveerde. Het geheim van het succes? ‘Je klanten zorgvuldig kiezen. We krijgen jaarlijks 800 aanvragen, die leiden tot zo’n 100 offertes, waarvan we uiteindelijk maar 40 projecten doen. Zeker voor gesubsidieerde projecten zijn we op onze hoede. Projecten die puur economisch niet levensvatbaar zijn, houden risico’s in. Voor de betaling, maar ook op langere termijn: zwakke bedrijven zie je niet meer terug.’

Op de eerste verdieping passeren we een grote lege zaal, waar een voorlopige toog dienst doet voor het vrijdagse pintje van de chef - de nieuwe toog is in aanbouw. ‘Het is een traditie die we graag in ere houden, in al onze vestigingen over de hele wereld’, zegt Vyncke. De chef zelf geeft ook steeds acte de présence. ‘Klanten, leveranciers, familie, allemaal zijn ze hier welkom. En natuurlijk ook onze werknemers - arbeiders naast bedienden. Hier kunnen ze mij zeggen wat in andere bedrijven via de vakbond moet gebeuren.’ Want vakbonden heeft Vyncke niet. ‘Niet nodig. Een comité voor veiligheid, preventie en zo, om te zeggen dat de nieuwe oordopjes niet goed in je oren passen? Dat heb je niet nodig als je de chef kan aanspreken tussen pot en pint, hè.’

En dan fors: ‘Vakbonden zijn ook alleen maar nodig omdat er nog middeleeuwse ondernemers rondlopen. Bedrijfsleiders die niet uitgaan van de sterkte van hun mensen zelf en van het echte ondernemen. Want wat is dat, ondernemen? Mensen meenemen in je droom, toch? Maar net omdat we onze medewerkers zo zot hebben gemaakt van dit bedrijf, is het ook onze verantwoordelijkheid dat ze hier aan de slag kunnen blijven. Dit bedrijf is alleen maar op papier van Dieter en Peter Vyncke, hè. In 2009, toen onze omzet halveerde tot minder dan 25 miljoen euro, hebben we ook niemand op straat gezet, al was ik zelf ook het noorden kwijt.’

‘De verstrengeling van het bedrijf met maatschappij en zingeving betekent ook dat we de term work-life-balance een vies woord vinden. Weg ermee! Waarom zou je het mooiste deel van de dag, in het mooiste deel van het leven, beschouwen als niet-leven? Vynckeneers máken hun leven op hun werk. Volgens drie waarden. Eén: ambitie, de olympische gedachte is voor losers. Twee: verbondenheid, iets bereiken doe je samen met anderen. Drie: authenticiteit, in groep werken betekent niet dat je jezelf moet verliezen.’

De filosofie komt terug als we het park in trekken dat de Vynckes lieten aanleggen op de 14 hectare die ze mee hadden overgenomen toen ze in 2002 het familiebedrijf overkochten van hun ouders en twee zussen. Voor 5 miljoen euro, centen die de toen 31-jarige Peter en zijn 24-jarige broer Dieter moesten lenen. We lopen over een kilometerslang Fins pad, op 25 centimeter meeverende schors, waarop de werknemers kunnen joggen, of zelfs al wandelend vergaderen.

De ‘Walk of Flames’ loopt door een bos dat als een ring rond het domein ligt, met een twintigtal inheemse boomsoorten - ‘dat heb je met die jongens van Natuurpunt’. Langs grenspaaltjes die behalve de afgelegde meters van de joggers, ook de namen dragen van de diverse Vynckevestigingen - ‘nesten’ of ‘nederzettingen’ zoals Vyncke ze liever noemt. Of langs de terracotta krijgers, beelden die de toegang bewaken tot de privétuin en de villa van Peter Vyncke. Of een picknickweide, een petanquebaan en een ‘boma’, een originele Zuid-Afrikaanse reuzenbarbecue, waar op mooie dagen het ‘pintje van de chef’ wordt gedronken.

Hoog boven het jonge bos torent de windturbine uit die Vyncke samen met het Brusselse ingenieursbureau 3E ontwikkelde. De compacte, eenvoudig op te zetten windmolen wordt vandaag gecommercialiseerd in de start-up Xant, waarin PMV in september nog 2 miljoen euro investeerde. Even verderop ligt een perceel snelleomloophout, waarmee de provincie West-Vlaanderen experimenteert op het Vyncke-terrein: jonge populieren die na twee jaar worden geoogst voor energetische verbranding. ‘Het past allemaal in ons idee van duurzame en decentrale energieopwekking, lang voor de groenen ermee kwamen. Want globalisering is eigenlijk ook een beetje lokalisering.’

Bij de inrichting van het park kwamen verrassende figuren kijken: een boomfilosoof, een imker, een fruit- en wijnboer, groene jongens van Natuurpunt Vlaanderen en vijf gehandicapten van een beschutte werkplaats. Die laatsten wierf Vyncke aan na een nachtje pintelieren met een vriend, die zich engageerde om de mensen van zijn beschutte werkplaats in te schuiven in de reguliere economie. Pas de volgende ochtend besefte ik dat ik overnight ons personeelsbestand met 2 procent had uitgebreid. (lacht) We hebben hen aan het werk gezet op dit braakliggend terrein. Het is onze manier zijn om ook iets terug te geven aan de maatschappij. Dit is het enige project is dat we in het moeilijke jaar 2009 niet hebben stilgelegd. Nu is het ons hobbyproject.’

Het pad slingert voort tot aan een grote open plek: het erf van een vervallen boerderij bij het lang verdwenen 18de-eeuwse kasteel Oosterluys. Over enkele jaren moet het woonhuis een gastencentrum zijn, de tabaksdrogerij een Vynckemuseum, de stal een vijfkamerhotel voor buitenlandse klanten, en de schuur een multifunctionele feestzaal. Vanuit het erf kijk je uit op een kleine wijngaard. Daarachter liggen de bijenkasten en een fruitgaard met 26 soorten fruit. ‘Hier kunnen onze mensen frambozen of braambessen komen plukken. Zag je daarnet de dame die me frambozentaart aanbood? Gemaakt met vruchten van hier. Mooi toch.’

Of dat gemeenschapsgevoel soms niet balanceert op de rand van een sekte? ‘Dat is het ook’, pareert Vyncke. ‘Maar wat is daar mis mee? Is een jeugdbeweging of een studentenvereniging, met liederen en uniformen, dat ook niet? Die verbondenheid tussen mensen met eenzelfde doel is me heel dierbaar, iets wat ik meedraag uit mijn periode als preses van Ekonomika, de studentenclub van economiestudenten in Leuven.’

En ja, organisaties hebben soms ook een verlichte despoot nodig, vindt Vyncke. ‘Ook al moet die soms worden bijgestuurd. Ken je het verhaal van Icarus, die met was en veren wist te ontsnappen uit het labyrint? Wat was zijn grootste bedreiging? Niet het water, maar de zon. Ondernemers zullen zelden te laag vliegen, maar te hoog des te meer. Daarvoor moet een raad van bestuur met externen hen behoeden. Tweede belangrijke taak is de voorbereiding van de opvolging. Ik heb zes kinderen, mijn broer heeft er drie. We kunnen er dus niet vroeg genoeg aan beginnen.’