Klokkenluider: 'Facebook zet eigen belang boven dat van het publiek'

Een ex-medewerker van Facebook diende een maand geleden meerdere klachten in bij de Amerikaanse toezichthouder SEC. Tegelijk lekte via de zakenkrant The Wall Street Journal intern onderzoek uit over de schadelijke effecten van het socialemediaplatform van CEO Mark Zuckerberg. De krant doopte dat 'The Facebook Files'.

De vrouw die de tienduizenden pagina's interne bedrijfsinformatie kopieerde en overdroeg aan zowel The Wall Street Journal als de Amerikaanse autoriteiten is Frances Haugen (37). Ze heeft haar identiteit zondag voor het eerst publiek gemaakt, door een interview te geven in het tv-programma '60 Minutes'.

Vriendschap

Haugen is datawetenschapper en behaalde een master in bedrijfskunde aan de universiteit van Harvard. Ze werkte voor Google en Pinterest, voor ze in 2019 bij Facebook aan de slag ging. Ze wilde er strijden tegen desinformatie op het platform, omdat samenzweringstheorieën haar een dierbare vriendschap hadden gekost. 'Ik heb veel van sociale netwerken gezien, maar bij Facebook was het erger dan elders', zei ze in het interview in '60 Minutes'.

Haugen verloor haar vertrouwen in het bedrijf vlak na de Amerikaanse verkiezingen in november 2020, toen Facebook verschillende beveiligingsmaatregelen om haatspraak en desinformatie te voorkomen terugschroefde. Facebook doekte het team 'Civic Integrity', dat moest toezien op de inhoud op het platform, op. 'Het voelde als verraad van de democratie', zei Haugen. 'Ik geloofde niet langer dat ze wilden investeren wat nodig is om te maken dat Facebook niet gevaarlijk is.' Een paar maanden na de opheffing van het integriteitsteam bestormden Trump-aanhangers het Capitool.

Algoritme

De kern van het probleem ligt bij de aanpassing van het algoritme van Facebook in 2018. Dat bepaalt welke berichten gebruikers te zien krijgen als ze Facebook openen op hun computer of smartphone. Sinds 2018 geeft het algoritme de voorkeur aan inhoud die veel 'engagement' creëert. 'Uit eigen onderzoek blijkt dat dat vooral inhoud is die mensen boos maakt', zei Haugen. 'Facebook beseft dat mensen minder lang op de site blijven als het het algoritme veiliger maakt. Gebruikers klikken dan op minder advertenties, en dus verdient Facebook minder geld.'

Haugen besloot systematisch bewijs te verzamelen over de interne werking van Facebook. Haugen zegt dat veel werknemers al geprobeerd hadden de problemen intern aan te kaarten. Die mensen liepen allemaal tegen een muur. 'Ik moest genoeg verzamelen, zodat niemand de echtheid in twijfel kon trekken.'

Tienermeisjes

Volgens de documenten die Haugen verzamelde, weet Facebook dat het algoritme en de inhoud op het platform problemen veroorzaakt. Europese politieke partijen hebben bijvoorbeeld tegen Facebook gezegd dat het algoritme hen dwingt extremere posities in te nemen dan ze zouden willen.

Het bedrijf deed ook onderzoek naar de impact van Instagram op tienermeisjes. 13,5 procent van de bevraagde meisjes zegt dat Instagram zelfmoordgedachten erger maakt. 17 procent zegt dat het platform eetstoornissen verergert. 'Eigen onderzoek van Facebook toont aan dat die jonge vrouwen depressiever worden als ze de app meer gebruiken', zei Haugen. Onlangs zette Facebook de plannen voor een Instagram-versie voor kinderen stop.

Bovendien doet Facebook naar de buitenwereld uitschijnen alsof het veel doet om haat, geweld en desinformatie tegen te gaan. Maar in werkelijkheid heeft het bedrijf volgens eigen schattingen maar impact op 3 tot 5 procent van de haatspraak en op 0,6 procent van de inhoud die aanzet tot geweld. 'Er is een belangenconflict tussen wat goed is voor de gebruikers en wat goed is voor Facebook', zegt Haugen. 'Facebook koos telkens voor het eigenbelang.'

Toezichthouder

De advocaten van Haugen hebben 'minstens acht klachten' ingediend bij de Securities and Exchange Commission (SEC) - de Amerikaanse toezichthouder voor financiële markten en beursgenoteerde bedrijven. Volgens de advocaten heeft Facebook wetten overtreden. Een beursgenoteerd bedrijf mag niet liegen tegen investeerders of informatie achterhouden. Dat is volgens Haugen wel gebeurd. 'Mark Zuckerberg heeft nooit de bedoeling gehad om een platform vol haat op te richten. Maar hij heeft beleidskeuzes toegestaan, waardoor haatvolle en polariserende inhoud meer bereik krijgt.'

Facebook-woordvoerster Lena Pietsch noemde de uitzending van '60 Minutes' in een verklaring 'misleidend'. 'We voeren significante verbeteringen uit om de verspreiding van desinformatie en schadelijke content tegen te gaan. Beweren dat we slechte inhoud aanmoedigen en niets doen is gewoon niet waar.'

Haugen heeft officieel bescherming aangevraagd als klokkenluidster. Dinsdag moet ze vragen beantwoorden in het Amerikaanse Congres.