De booming business van de businesscoach

'Sinds ik naar mijn coach ga, sta ik bewuster tegenover mijn medewerkers, kan ik de zaken duidelijker benoemen en lukt het me beter mijn grenzen aan te geven. En ik ben niet alleen beter als leider, maar ook als mens, partner en moeder.'

Griet Depoorter, oprichtster van het Gentse kledingmerk Wolvis, nam enkele maanden geleden een systemische coach in de arm omdat ze met de combinatie werk-privé worstelde. Hoewel ze daar met vrienden en collega's over sprak, had ze meer nodig. 'Elke ondernemer heeft struggles. Een frisse blik van een buitenstaander helpt enorm. Ik raad het iedereen aan', zegt ze. Maar ook: 'Het hangt ervan af wie je voor je hebt. Sommigen zijn steengoed, anderen zijn griezelige charlatans. Enkele jaren geleden had ik een slechte ervaring.'

Businesscoaching is big business. Het aantal leiderschaps-, loopbaan- en levenscoaches groeit zienderogen. Hun prijzen lopen uiteen. Sommigen coachen voor minder dan 50 euro per uur vanuit hun thuiskantoor, anderen gaan met Belgische CEO's aan de slag voor minstens 500 euro per uur.

Niemand weet hoeveel coaches ons land telt. De federale overheidsdienst Economie heeft geen apart ondernemersnummer voor de sector. Maar organisatiepsycholoog Frederik Anseel van de University of New South Wales in Australië ziet zowel het aanbod als de vraag stijgen. 'De geïnteresseerde profielen lopen uiteen. Iedereen die nood heeft aan advies, reflectie en tijd om na te denken of stil te staan, klopt aan bij een coach.'

Managers hebben vooral nood aan een klankbord, zegt Anseel. 'Coaches bieden een-op-eenbegeleiding en dat spreekt leidinggevenden en ondernemers aan. Het is individueler en persoonlijker. Terwijl je vroeger een opleiding volgde, stap je nu in een coachingtraject op maat, goed voor zes tot acht weken.'

Ondernemers zitten vooral met vragen over leiderschap. Anseel: 'Je mag dan een zakelijk genie zijn, omgaan met mensen is erg moeilijk. Hoe ga je om met verschillende persoonlijkheden in je team? Hoe verlies je jezelf niet in dat peoplemanagement? Dat is de grootste markt.'

De natuur in

Ilse Vandevyvere is zelfstandig executive coach. Dat werd ze na een carrière bij het telecombedrijf Proximus. In haar kantoor aan het Sint-Pietersstation in Gent ontvangt ze zowel CEO's als managers uit het middenkader.

Bij de leidinggevenden ziet ze drie profielen terugkomen. 'Er is de baas die tegen de limieten botst, omdat de druk te hoog wordt. Er is de leider die in een conflictsituatie met zijn of haar team zit. En er is de baas die plots in een fundamenteel andere context belandt. Denk aan een klein familiebedrijf dat snel begint te groeien of aan successieplanning begint.'

Niet zelden combineren de coaches ondernemingsadvies met zogenaamde wellbeingdiensten. Denk aan leiderschapscoaching waarin ook slaapcoaching of mindfulness aan bod komt. Of een retraite in Spanje waar ondernemers behalve advies ook pilateslessen meepikken. Vandevyvere trekt met haar klanten de natuur in.

'Het past allemaal in de bredere trend van meer aandacht voor mentale en fysieke gezondheid', zegt Anseel. Werken aan je onderneming, jezelf en je gezondheid: het mag (moet) in elkaar overlopen. Het bedrijf moet groeien en gezond zijn, en de leider dus ook.

Dat daar een stevig businessmodel in zit, is duidelijk. In alle geledingen van de samenleving noemen mensen zich coach. Omdat er geen wettelijk kader bestaat, kan iedereen een zaak opstarten. Het maakt van de sector een bont allegaartje. Daar heeft Anseel op zich geen probleem mee. 'Mensen zien een gat in de markt. En als ze klanten vinden die willen betalen, waarom niet?

Zelfs de combinatie met (spirituele) levenslessen is niet per se een probleem, meent Bart Wille, professor bedrijfspsychologie (UGent). 'Je kan dat gemakkelijk in het belachelijke trekken. Maar als een holistische aanpak helpt om de coachee beter te laten reflecteren, is dat een goede zaak. Dus ja, eens een wandeling in een bos of een lesje yoga kan geen kwaad. Op voorwaarde dat het met bewezen reflectiemethodieken wordt gecombineerd. Die zijn en blijven de kern.'

Buikgevoel en kwakzalverij

In de praktijk loopt het meer dan eens verkeerd. Veel coaches wagen zich op het terrein van de mentale gezondheid, iets waarvoor ze niet zijn opgeleid. 'Mensen met een burn-out of depressie 'coachen' is uit den boze', zegt Anseel. 'Er is maar één juist advies: doorverwijzen daar de geestelijke gezondheidszorg.'

Dat daartegen volop wordt gezondigd, ziet ook Vandevyvere. 'Het probleem is bekend en bezorgt ons een slechte naam', zegt ze, al geeft ze aan dat de grens van psychologisch advies vaag is. 'Als je een traject met iemand loopt, komen sowieso veel persoonlijke elementen naar boven, die in sommige gevallen om een therapeutische behandeling vragen. Dan moeten wij aan de rem trekken en doorverwijzen. Toch zie ik hoe sommige collega's 'redders' willen zijn en onbedoeld meer kwaad dan goed doen.'

Een tweede probleem is dat van kwakzalverij. Te veel coaches gebruiken tools die niet wetenschappelijk zijn bewezen. 'Aan de hand van persoonlijkheidskaarten, -kleuren en -typologieën willen ze in iemands persoonlijkheid duiken, maar de tools slaan vaak nergens op', zegt Wille.

Hij zag al de gekste dingen. Zo werken sommige coaches met meetinstrumenten die via de breedte van je voorhoofd of de lengte van je neus iets proberen te zeggen over je empathisch vermogen. Ook de bekendere persoonlijkheidstests zijn niet altijd koosjer. Wille: 'De kleurenkwadrant van Insights Discovery of de MBTI-persoonlijkheidstesten pretenderen iets over iemands persoonlijkheid te zeggen, maar we weten al even dat ze quatsch zijn. Ondernemers vinden het leuk en het is in, maar het is een voortdurende strijd.'

Vandevyvere is genuanceerder. In haar praktijk gebruikt ze ook de kleurentypologie van Insights Discovery. 'Zolang de coachee ermee is geholpen en we de beperkingen van het model goed kaderen, vind ik dat we er pragmatisch mee moeten omgaan. Het model is misschien niet honderd procent wetenschappelijk onderbouwd, maar het helpt wel om het zelfinzicht te verhogen en een waardevol gesprek aan te gaan. Dat is beter dan geen gesprek.'

Wildgroei van certificaten

Voor- en tegenstanders zijn het erover eens: als de sector echt tot wasdom wil komen, is regulering nodig. Vandaag bestaat een vorm van zelfregulering, met coachingfederaties die criteria vastleggen waaraan een coach moet voldoen om gecertificeerd te worden. Wie het certificaat wil halen, wordt 'opgeleid'.

Anseel gelooft er niet in. 'Er is een wildgroei van certificaten en vaak hebben ze geen enkele wetenschappelijke evidentie. De federaties gooien met studies, maar die zijn vooral gebaseerd op getuigenissen van klanten. Daarmee kan je alles aantonen. Bovendien is het ook een businessmodel. Coaches betalen vaak een flink bedrag voor hun certificaat.'

Is het aan de overheid om de sector in goede banen te leiden? De suggestie is niet onlogisch, gezien sommige coaches via de kmo-portefeuille van de Vlaamse overheid worden gesubsidieerd. Een administratieve check bestaat, maar van kwaliteitscontrole is geen sprake.

In de sector van de loopbaancoaches heeft Vlaanderen alvast de handschoen opgenomen. Omdat je hen met gesubsidieerde loopbaancheques van de arbeidsbemiddelaar VDAB kan betalen, groeide het besef dat er nood was aan een kader. Er kwam een definitie van loopbaanbegeleiding, een mandatering met kwaliteitsvereisten, een kwaliteitsopvolging en een klachtenportaal.

'Een goede stap,' zegt Wille, 'al moeten we ook oppassen dat we pril ondernemerschap niet meteen in een regelgevend keurslijf duwen. De sector moet vooral veel kritischer naar zichzelf kijken. Zie je collega’s die er praktijken op na houden die niet door de beugel kunnen: speak up.'