Regering vormen wordt aartsmoeilijke opdracht

We sluiten hierbij de liveblog af. Morgen om 7u zijn we er weer met meer nieuws, analyses en duiding.

De conclusies van de dag nog eens op een rijtje:

• N-VA blijft de grootste
• Vlaams Belang is de sterkste stijger
• Groene golf in Vlaanderen blijft uit
• PS de grootste in Brussel en Wallonië

In het federale parlement zijn de mogelijkheden om een regering te vormen beperkt. Met 90 procent van de stembureaus geteld lijken er maar twee realistische coalities mogelijk. De eerste optie is een Bourgondische coalitie van liberalen, socialisten en de N-VA. Een tweede mogelijkheid is 'de Grote coalitie' tegen de N-VA. Dan zouden de liberalen, de socialisten, de christendemocraten en de groenen zowel aan Vlaamse als aan Franstalige zijde de handen in mekaar moeten slaan.

In Italië zijn de stembureaus pas om 23 uur dichtgegaan. Kort nadien volgden de eerste exitpolls. Daaruit blijkt dat de uiterst rechtse Lega als winnaar uit de bus komt. De partij van Matteo Salvini zou 27 tot 30 procent van de stemmen halen. Bij de parlementsverkiezingen van maart vorig jaar was de Lega nog gestrand op 17 procent.

De Vijfsterrenbeweging, de regeringspartner van de Lega, strandt volgens de exitpolls op 20 tot 23 procent. Bij de nationale stembusslag van 2018 wist de partij van Luigi Di Maio nog zowat een derde van de kiezers te verleiden. De Vijfsterrenbeweging moet wellicht de centrumlinkse Democratische Partij voor zich dulden (21,5 tot 24,5 procent). Forza Italia van ex-premier Silvio Berlusconi zou stranden op 9 tot 11 procent.

De hamvraag luidt of de Europese verkiezingsuitslag tot verschuivingen op het nationale niveau leidt. Salvini staat in eigen rangen al langer onder druk om het verstandshuwelijk met de Vijfsterrenbeweging op te blazen en nieuwe nationale verkiezingen uit te lokken.

Ook voor het Europees Parlement zijn de uitslagen binnen. De N-VA verliest, maar blijft de grootste. Met 95,4 procent van de bureaus geteld, boekt het Vlaams Belang in Europa de grootste winst.

N-VA 22,5% (-4,2 procentpunten) = 3 zetels

Vlaams Belang 19,2% (+12,4) = 3 zetels

Open VLD 15,9% (-4,5) = 2 zetels

CD&V 14,5% (-5,5) = 2 zetels

Groen 12,4% (+1,8) = 1 zetel

sp.a 10,2% (-3) = 1 zetel

PVDA 5% (+2,6) = 0 zetels

PS-voorzitter Elio Di Rupo wil het initiatief nemen in het Waals Parlement en de Franstalige Gemeenschap. Met twee derde van de stemmen geteld haalt de PS voorlopig iets meer dan 25 procent van de stemmen voor het Waals Parlement. Dat is een verlies van bijna 6 procentpunten en een historisch dieptepunt, maar de socialisten blijven wel de grootste partij. 

De PS is daarom van plan het initiatief te nemen, kondigde Di Rupo zondagavond aan. Vanaf woensdag nodigt hij de andere partijen uit met het oog op een coalitie in Wallonië en in de Franse Gemeenschap. Op federaal vlak wacht de PS het initiatief van de koning af, zei Di Rupo. Ook wat Brussel betreft, wacht de PS-voorzitter de volledige resultaten nog af. 

Di Rupo toonde zich tevreden met het resultaat. 'Een echt succes voor de socialistische partij', zei hij. Volgens hem hebben de burgers een 'verlangen naar verandering' getoond, een 'duidelijk signaal'. Over de resultaten in Vlaanderen is de oud-premier minder enthousiast. De verkiezingsoverwinning van het Vlaams Belang 'moet alle democraten zorgen baren en kwetst onze meest fundamentele waarden', zei Di Rupo. 

Ecolo leek lang op weg de grootste partij van Brussel te worden, maar op basis van de recentste cijfers lijkt de PS toch stand te houden. Met 629 van de 727 stembureaus geteld halen de Franstalige socialisten 21 procent van de Franstalige stemmen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest binnen. Ecolo komt uit op 19 procent, de MR op 17,5 procent.

Bij de Nederlandstalige partijen is Groen met 20 procent de grootste in het Brussels Gewest. De N-VA komt op de tweede plaats (18%), Open VLD is de derde partij (16%). 

In Wallonië is de PS de grootste met 25 procent. Dat is fors minder dan in 2014. De MR haalt 22 procent, waarmee de partij van premier Charles Michel het beter doet dan verwacht. Ecolo doet het met 15 procent minder goed dan verwacht.

De spectaculaire score van de Vlaams-nationale partijen Vlaams Belang en N-VA maakt de ontwrichting van het Belgische politieke systeem compleet. Dat schrijft politicoloog Bart Maddens (KU Leuven) in een opiniestuk.

'Dit zijn de verkiezingsuitslagen van twee totaal verschillende landen', schrijft Maddens. 'Beide landen besturen in één federaal staatsverband wordt meer dan ooit een onmogelijke opdracht.'

De Europese verkiezingsrace zou in Griekenland wel eens gevolgen kunnen hebben op het nationale niveau. Nu de conservatieve oppositiepartij Nieuwe Democratie op weg lijkt naar de zege op Europees niveau, voert ze de druk op premier Alexis Tsipras op om vervroegde nationale verkiezingen uit te schrijven.

Normaal trekken de Grieken in oktober naar de stembus om een nieuw nationaal parlement te kiezen. In de entourage van Tsipras klonk het zondag dat die stembusslag mogelijk verschoven wordt naar juni. In de peilingen voor de Griekse parlementsverkiezingen ligt de Nieuwe Democratie ook op kop, met een straatlengte voorsprong op het linkse Syriza van Tsipras. De Griekse premier legt zondagavond nog een verklaring af.

Elke verkiezing is de perfecte meting van de kloof tussen wat het beleid als waarheid voorlegt en wat de kiezer als waarheid heeft ervaren. Die kloof is na de voorbije verkiezingen gevoelig groter geworden. Met alweer een gitzwarte zondag erbovenop. Dat schrijft columnist Rik Van Cauwelaert.

De Tijd schoof tien vragen naar voren over deze verkiezingen. Nu het stof neerdwarrelt, geven we in dit overzicht de antwoorden.

Net als in Griekenland en Polen werden de Europese verkiezingen in Portugal gezien als een generale repetitie voor de nationale verkiezingen. Die vinden normaal gezien dit najaar plaats. Zoals verwacht zijn de socialisten volgens de exitpoll de grootste partij (32,5 procent). De centrumrechtse PSD volgt op ruime afstand (22,9 procent).

Het radicaal-linkse BE, een gedoogpartner van de PS in Portugal, zou de derde partij worden met ruim 10 procent van de stemmen. De communisten, die de socialisten in 2015 eveneens aan de macht hielpen in Lissabon, zijn vierde met ruim 7 procent.

Tijdens het voorzittersdebat op de VRT heeft N-VA-voorzitter Bart De Wever duidelijk gemaakt dat hij snel een Vlaamse regering wil vormen. 'Ik ga niet wachten tot er federaal iets bougeert, want we hebben snel een sterke Vlaamse regering nodig.' Het initiatief voor de vorming van een Vlaamse regering ligt bij de N-VA omdat die partij de grootste werd.

De Wever zal alle partijen die in het Vlaams Parlement verkozen zijn uitnodigen voor een gesprek. Ook het Vlaams Belang en de PVDA, de twee winnaars van de verkiezingen en twee partijen waarvan De Wever eerder aangaf dat hij er liever niet mee bestuurt, krijgen een uitnodiging voor een gesprek.

De PS'er en voormalige Brusselse minister-president Charles Picqué denkt dat de uitslag die zich nu aftekent België veroordeeld is 'tot een nieuwe staatshervorming'.

'Ik koester geen illusie over wat de volgende dagen, weken en maanden zal gebeuren', zegt Picqué aan de Brusselse nieuwssite Bruzz. 'Ik kan me niet inbeelden dat de institutionele vragen nu weggewerkt zullen worden.'

Hoe heeft de kiezer de kaarten geschud? U kunt via deze tool zelf uw coalitie bouwen.

U kunt nu via onze app een extra digitale editie van De Tijd downloaden, met alle nieuws en analyses over deze verkiezingszondag. Als u de app nog niet hebt, kunt u via deze link werken.

In Hotel Den Berg in Londerzeel, waar het Vlaams Belang zijn tenten zondag had opgeslagen, heerste de sfeer van de grote dagen. De euforie en de temperatuur klommen er naarmate meer uitslagen binnenrolden die de trend van deze verkiezingen bevestigden: het Vlaams Belang is de grote overwinnaar. Op de gezichten was zelfs ongeloof merkbaar over de omvang van het succes.

Door de overwinning van het Vlaams Belang hebben de partijen van de regering-Michel slaag gekregen. De N-VA is de grootste verliezer en speelt acht zetels kwijt, CD&V verliest er zeven en Open VLD twee. Alleen de MR houdt relatief stand. Maar dat is onvoldoende om opnieuw een centrumrechtse regering te vormen. Zelfs met het cdH erbij, dat relatief standhield in Wallonië, geraakt centrumrechts niet aan een meerderheid. 

Vlaanderen koos overwegend rechts en in Wallonië werd vooral links gestemd. In Vlaanderen ziet het ernaar uit dat de N-VA aan zet komt voor de vorming van een Vlaamse regering en in Wallonië zal dat wellicht de PS zijn als grootste partij. De kans is groot dat Vlaanderen afstevent op een centrumrechtse coalitie en Wallonië op een linkse coalitie. Het gevolg is dat het zeer moeilijk wordt om een federale regering te vormen.

Een centrumrechtse federale regering heeft geen meerderheid en een centrumlinkse regering van christendemocraten, groenen en socialisten evenmin. Ook een Olijfboomcoalitie van groenen, christendemocraten en liberalen haalt onvoldoende zetels om een coalitie te vormen. 

Een mogelijkheid die zich aftekent is paars-groen. Maar dan moeten de Vlaamse liberalen met alleen maar linkse partijen in een regering gaan zitten. De kans is klein dat ze dat gaan doen.

Een andere theoretische mogelijkheid is een Bourgondische coalitie van de N-VA, socialisten en liberalen. Maar dat betekent dat de N-VA en de PS samen in een regering moeten gaan zitten. En dat is politieke sciencefiction. 

Een bijkomend probleem is dat N-VA-voorzitter Bart De Wever heeft laten verstaan dat hij geen federale regering wil zonder Vlaamse minderheid. Maar dat is alleen mogelijk als de N-VA er op federaal niveau bij zit. CD&V, Open VLD, Groen en de sp.a samen hebben geen Vlaamse meerderheid.

In Vlaanderen bleef de groene golf uit, maar Groen-voorzitster Meyrem Almaci toonde zich tijdens haar toespraak tevreden met de 'groene groei'. Voor het Vlaams Parlement komt de partij op basis van voorlopige resultaten uit op 10,1 procent, wat een winst is van 1,4 procentpunt tegenover 2014. In de Kamer blijft de partij steken op 9,4 procent, een groei van 0,8 procentpunt tegenover 2014.

'Dit is de vierde overwinning voor Groen op een rij', stelde Almaci. Het resultaat van 1999 - toen Agelev, zoals Groen toen heette, 11,6 procent haalde in Vlaanderen - kan de partij wellicht niet evenaren.

In het Vlaams Parlement vecht Groen nog een strijd uit met de sp.a om de grootste linkse partij te worden, voor de Kamer wint de sp.a momenteel die strijd. Wel moeten er nog heel wat stemmen uit Gent binnenkomen en in die stad is Groen de grootste.

Almaci wees erop dat het geen gemakkelijke campagne was voor haar partij. Ze vindt dat de andere partijen haar viseerden. 

Welke kopstukken scoorden het sterkst bij de kiezer? Bekijk hier alle voorkeurstemmen voor de Kamer.

In Polen vormden de Europese verkiezingen een populariteitstest voor de nationalistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Want in het najaar trekken de Polen naar de stembus voor een nationale stembusslag.

Volgens een exitpoll komt de PiS, die de afgelopen jaren meermaals op ramkoers met Europa lag, als winnaar uit de Europese race met 42,2 procent van de stemmen. De partij geeft de Europese Coalitie, een alliantie van oppositiepartijen, het nakijken (39,1 procent). Mogelijk put de oppositie toch wat moed uit de verkiezingsuitslag want de kloof met PiS lijkt niet onoverbrugbaar.

De overwinning van het Vlaams Belang is niet alleen het verlies van de N-VA, maar evenzeer van CD&V en Open VLD. En toch lijkt centrumrechts, de coalitie van de verliezers, het antwoord te gaan worden op de ruk naar rechts in Vlaanderen. Lees hier de analyse van politiek journalist Wim Van de Velden.

In Wallonië zijn de stemmen van iets meer dan een op de drie kiesbureaus geteld. Op basis van die voorlopige resultaten is de PS de grootste, maar de partij doet het minder goed dan verwacht. De Franstalige socialisten zouden 24,6 procent van de stemmen halen, wat 6,3 procentpunten minder is dan in 2014. 

De MR van premier Charles Michel houdt dan weer beter stand van verwacht. De Franstalige liberalen zouden 23,2 procent halen, wat een verlies is van 3,5 procentpunt tegenover vijf jaar geleden.

Ecolo wordt met 15 procent de derde partij, het cdH haalt 13 procent. De PTB komt uit op 12 procent.

Voor de verkiezingen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn iets meer dan de helft van de stemmen geteld en op basis daarvan blijkt Ecolo de grootste partij te worden. De ecologisten halen 21 procent, want een winst is van 10 procentpunten tegenover 2014. De PS en de MR staan nek-aan-nek met 19 procent van de stemmen. Beide partijen verliezen zwaar tegenover vijf jaar geleden.

Bij de Nederlandstalige Brusselse partijen is Groen (22%) de grootste, voor de N-VA (17%) en Open VLD (17%). One.Brussels-sp.a is de vierde partij (13%).

Als de brexit volgens planning verlopen was, had het Verenigd Koninkrijk niet meer meegedaan aan deze Europese verkiezingen. Maar de Britse politici maakten zo'n zootje van de scheiding van de Europese Unie dat de brexitdeadline van eind maart niet gehaald werd. En dus konden de Britten afgelopen donderdag toch naar de stembus om vertegenwoordigers voor het Europees halfrond te kiezen.

Zoals verwacht straften de kiezers de traditionele partijen af voor de brexitchaos. De Conservatieven verliezen 9 zetels en houden er slechts 10 over. Labour mag 14 vertegenwoordigers naar het Europees halfrond sturen, zes minder dan in 2014. De grote winnaar is de nieuwe Brexit Partij van Nigel Farage: die zou 24 zitjes veroveren. Ook de Liberaal-Democraten presteren sterk: ze halen 15 zetels, een winst van 14.

'Het is belangrijk dat er snel beleid komt. De mensen hebben geen boodschap aan politiek gekonkel.' Dat heeft sp.a-voorzitter John Crombez zondagavond gezegd in zijn verkiezingstoespraak.

 Crombez benadrukte dat zijn partij durfde te vernieuwen. 'We hebben het gedurfd te vernieuwen in onze standpunten en dat gaan we ook de komende vijf jaar doen', zei hij. 'We hebben niet voor de makkelijke weg gekozen, omdat we weten wat nodig is voor de Vlamingen. Ze zijn op zoek naar zekerheid.'

'Goede pensioenen, lagere facturen en het wegwerken van de wachtlijsten in de zorg. Dat zullen we in het parlement doen. We moeten zeer rechtlijnig zijn en gaan voor de verandering die de mensen nodig hebben.'

Hoe moet het verder na de verkiezingen? Chat maandag om 13 uur over de politieke toekomst met onze columnist, Rik Van Cauwelaert.

Hoewel de Italianen nog tot 23 uur hun stem kunnen uitbrengen, heeft Europa al een eerste prognose voor de zetelverdeling in het nieuwe halfrond verspreid. Daaruit blijkt dat de centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP), waartoe CD&V behoort, zou 173 van de 751 zitjes veroveren. De sociaaldemocraten blijven de tweede fractie met 147 zetels, voor de liberalen (102 zitjes). De EVP en de S&D zouden samen wel 92 zetels verliezen.

De Groenen zouden uitkomen op 71 vertegenwoordigers. De ECR, waartoe de N-VA behoort, zou stranden op 58 zetels, een meer dan Europa van Naties en Vrijheid (onder andere Vlaams Belang). Europa voor Vrijheid en Democratie, waarin de Italiaanse Vijfsterrenbeweging de voorbije jaren zetelde, zou afklokken op 56 zitjes. Het linkse GUE/NGL peilt op 42 afgevaardigden.

De uitslag van de Europese verkiezingen in Duitsland leert alvast één ding: de dagen van de grote coalitie zijn geteld.

De zogenaamde 'grote coalitie' (GroKo) is al lang niet meer groot. Verkiezing na verkiezing verliezen de tandem CDU/CSU en SPD van hun pluimen. Bij deze Europese verkiezingen bleef de CDU/CSU wel de grootste, maar volgens prognoses houdt de partij nog 28 procent over. Het slechtste resultaat ooit.

Maar de sociaaldemocratische SPD kreeg pas echt een oplawaai en belandt op 15,5 procent. Daarmee is ze pas de derde partij, na de groenen, die op ruim 20 procent uitkomen.

Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten erkent dat haar partij het minder goed gedaan heeft dan gehoopt. 'We zijn bescheiden, met de voeten op de grond. We geven licht terrein prijs', zei ze zondagavond in een toespraak voor de militanten.

'De extremen hebben gewonnen en voor die uitslag moeten we respect hebben. We moeten naar iedereen luisteren. Maar ik zeg vanavond klaar en duidelijk: we zullen nooit samenwerken met het Vlaams Belang.'

Volgens Rutten staan de waarden van Open VLD haaks op die van de extreemrechtse partij. Eerder op de dag hadden enkele Open VLD'ers, onder wie Kamerlid Luk Van Biesen, opgeroepen om het cordon sanitaire op te heffen. N-VA-voorzitter Bart De Wever liet al verstaan dat hij met alle Vlaamse partijen wil praten, dus ook met het Vlaams Belang.

Rutten ziet nog een belangrijke taak voor haar partij weggelegd. 'We moeten stap voor stap mensen opnieuw laten vertrouwen in de politiek. We moeten hun vertrouwen terugwinnen', zei ze. 'We moeten dat doen vanuit de liberale waarden die we meer dan ooit zullen verdedigen. We zijn en blijven een partij die gelooft in optimisme, hoop en samenwerking.'

CD&V-voorzitter Wouter Beke erkent dat zijn partij een nederlaag heeft geleden. 'De kiezer heeft vanavond gesproken. Ik zou liegen als ik zeg dat de resultaten niet teleurstellend zijn, maar de cijfers evolueren nog', zei hij zondagavond.

Hij benadrukte dat de christendemocraten hun verantwoordelijkheid willen nemen en mee in een regering willen stappen. 'De verkiezingsuitslag noopt ons tot bescheidenheid en we zullen bescheiden zijn. Maar we zullen ook verantwoordelijk zijn de komende dagen, als we gevraagd worden.'

Beke bedankte uitdrukkelijk voormalig Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits, die met haar persoonlijke campagne 'Hilde' het boegbeeld van de christendemocraten was. 'Als niemand anders belichaamde ze wat wij als christendemocraten zijn', zei hij.

Na Beke nam Crevits zelf het woord. Volgens Crevits zijn de voorlopige uitslagen voor CD&V niet zo goed, maar worden ze beter naarmate ze vollediger zijn. ‘We zijn langzaam naar het resultaat van 2014 aan het gaan’, sprak ze de militanten moed in. ‘We zullen als we gevraagd worden constructief meewerken aan alle besprekingen die er zijn’, liet Crevits nog verstaan.

N-VA-voorzitter Bart De Wever heeft toegegeven dat het verkiezingsresultaat van de N-VA minder goed is dan verhoopt. 'Het slechte nieuws is dat we deze verkiezing hebben verloren. Het goede nieuws is dat we de grootste partij zijn en blijven met kop en schouders', verklaarde N-VA-voorzitter Bart De Wever.

De Wever feliciteerde het Vlaams Belang, dat sterk groeit en de tweede partij wordt. 'De kiezer heeft gesproken en in een democratie heeft een kiezer altijd gelijk. Vlaanderen stemt rechts en Vlaams-nationaal, duidelijker dan ooit tevoren. Franstalig België kiest daarentegen zeer links. Nooit lagen die realiteiten verder uit elkaar.'

De Wever zal het initiatief nemen op Vlaams niveau. 'We zullen alle partijen uitnodigen', zei hij. Ook het Vlaams Belang zal dus worden uitgenodigd voor een gesprek.

De Wever wil het Vlaams Belang dan ook niet per definitie uitsluiten. 'De N-VA heeft het cordon tegen het Vlaams Belang nooit onderschreven. Maar we zijn ook niet voor een aantal standpunten van die partij, de stijl en een aantal figuren van die partij, die achtervolgd worden door het verleden en foute vrienden.'

Voor de federale formatie wacht hij het initiatief van de koning af, al stelt hij een duidelijke voorwaarde. 'We zullen nooit toestaan dat er een regering zonder Vlaamse meerderheid wordt gevormd.'

De Wever vreest voor een bijzonder moeilijke formatie. 'Het ziet er verschrikkelijk moeilijk uit. Daarom is het niet het moment om deuren open of dicht te doen.’

Net als bij de Spaanse parlementsverkiezingen eind april zijn de socialisten ook op weg naar de zege bij de Europese verkiezingsrace. Dat blijkt uit een exitpoll van GAD3. De PSOE van Spaans premier Pedro Sánchez zou 18 zetels veroveren, een winst van vier in vergelijking met 2014.

De conservatieve Partido Popular (PP) zou stranden op 11 tot 12 zetels, tegenover 16 vijf jaar geleden. De liberalen stijgen van 2 naar 8 zetels, het radicaal-linkse Unidos Podemos van 5 naar 7. Het extreemrechtse VOX haalt uit het niets 4 tot 5 zetels. Junts per Catalunya, de partij van de Catalaanse ex-premier Carles Puigdemont, zou 2 tot 3 zitjes in de wacht slepen. Ook zijn ex-vicepremier Oriol Junqueras, die terechtstaat wegens rebellie, zou een Europese zetel veroveren.

In Frankrijk zijn de Europese verkiezingen uitgedraaid op een triomf voor het extreemrechtse Rassemblement National (RN). De partij van Marine Le Pen wist volgens een exitpoll voor France 2 23,2 procent van de kiezers te verleiden.

Ze geeft zo La République en Marche, de partij van president Emmanuel Macron, het nakijken. Die strandt op 21,9 procent van de stemmen. De groenen zouden afklokken op 12,8 procent, de conservatieve Les Républicains op 8,3 procent. Het radicaal-linkse La France Insoumise en de socialisten stranden beide op 6,7 procent.

Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken heeft in zijn overwinningsspeech gezegd verantwoordelijkheid te willen nemen. 'Het moet gedaan zijn dat er twee soorten keizers zijn, zij waarnaar geluisterd wordt en zij waarnaar niet geluisterd wordt.' Hij riep zijn militanten op om 'groots te zijn in deze mooie overwinning' en geen 'leedvermaak te hebben met de anderen'.

Met die verzoenende taal toont hij aan dat hij niet aan de kant wil gaan staan. 'Onze mensen hebben een duidelijk signaal gegeven dat er een ander beleid mogelijk is', zei Van Grieken, terwijl de militanten op de achtergrond 'eigen volk eerst' scandeerden.

Morgen om 11 uur houdt Vlaams Belang een persconferentie waar de partij haar breekpunten gaat voorleggen.

Jean-Marie Dedecker, lijstduwer op de West-Vlaamse Kamerlijst voor de N-VA, was de eerste die na de verkiezingsoverwinning van het Vlaams Belang opriep om het cordon sanitaire te doorbreken.

Bij andere partijen, een valse noot bij Open VLD niet te na gesproken, viel die oproep vooralsnog op een koude steen.

De Nederlander Bas Eickhout, een van de twee boegbeelden van de Europese Groenen, is zeer te spreken over de score van de groene partijen in Europa tot nu toe. 'Het gaat richting 70 zetels, terwijl we nu op 50 zitten. Dat geeft ons heel veel extra kracht in het parlement', zei de 'topkandidaat' van de Europese Groenen na de eerste exitpolls. Hij bespeurt 'een groene golf'.

Eickhout wijst op de goede scores van de Groenen in Duitsland. 'In Oostenrijk zijn de groenen ondanks een grote crisis weer helemaal terug', vervolgde Eickhout. 'In Ierland zijn we de grootste in Dublin, en in Nederland hebben we het ook goed gedaan.' Op het gebied van klimaat, sociaal beleid en democratie zal Europa echt beter moeten, zegt de politicus. 'Iedereen ziet dat nu rekening moet worden gehouden met de Groenen. Dat is heel goed nieuws.'

Ook in Oost-Europa gaan stembureaus stilaan dicht en lopen de eerste exitpolls binnen. Het was onder meer uitkijken naar de score van de partij van de Hongaarse premier Viktor Orbán bij de Europese verkiezingen. Volgens een exitpoll van Nezopont zou Fidesz 56 procent van de kiezers achter zich gekregen hebben.

Fidesz maakt in het Europese halfrond vandaag nog deel uit van de centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP). Die schorste de partij eind maart evenwel vanwege haar eurosceptische houding. Orbán liet de voorbije weken in het midden of hij in het volgende Europees Parlement de EVP de rug toekeert en de handen in elkaar slaat met radicaal-rechtse nationalisten.

Nadat Luk Van Biesen (Open VLD) het cordon sanitaire in vraag stelde, wordt hij teruggefloten door zijn partijgenoot en Gents burgemeester Mathias De Clercq.

Het wordt wat stiller op de N-VA verkiezingsbijeenkomst in Brussel als Filip Dewinter op de grote televisieschermen in zijn eerste interview van de avond meteen voor het opblazen van het cordon sanitaire pleit, en daarbij ook een hand uitreikt naar de N-VA. Maar die oproep wordt hier niet meteen positief onthaald.

Drie militanten van de N-VA afdeling uit Overijse zijn niet voor het doorbreken van het cordon. ‘Vergeet niet dat onze economische programma’s zo ver uit elkaar liggen’, zeggen ze. ‘Wat wil je doen: samenwerken op het vlak van migratie, maar dan ruzie maken over de rest? Natuurlijk krijg je nu mensen die luidop dat cordon in vraag stellen, maar ik denk dat het niet zover zal komen. Misschien kan Bart De Wever de invraagstelling van het cordon wel gebruiken als dreigement om een federale coalitie te forceren bij de Franstaligen. Ofwel ga je met ons in zee, ofwel doorbreken we in Vlaanderen het cordon, zou hij kunnen zeggen.’

Anderen vinden het wel het goede moment om het cordon overboord te gooien. ‘Ik denk dat we die discussie nu moeten voeren’, zegt Emmy De Smet, N-VA kandidaat uit Gent. ‘Als ze in Franstalig België een veto uitspreken tegen ons als partij, waarom zouden wij dan zelf niet mogen beslissen met wie we in zee gaan?’Haar collega Jelle Tillieu uit Aalter denkt dat vooral de jonge generatie in de partij voorstander is van het doorbreken van het cordon. ‘Zoals in elke partij heb je hier meer linkse en rechtse stromingen, zoals bijvoorbeeld ook in CD&V waarbij Pieter De Crem de rechtse lijn bepleit. Hier is het net zo, waarbij vooral de nieuwe generatie van het cordon af wil. De ouderen willen de kerk wat meer in het midden houden, vermoed ik.’

In 2014 kon Maggie De Block haar partij Open VLD naar een hoger niveau tillen. Met iets minder dan de helft van de kiesbureaus geteld in de kieskring Vlaams-Brabant halen de liberalen 13,7 procent van de stemmen. Dat is een daling van 11,7 procentpunten tegenover de verkiezingen van vijf jaar geleden.

In Vlaams-Brabant wordt de N-VA, de partij van lijsttrekker Theo Francken, de grootste met 27,5 procent van de stemmen. Francken beperkt de schade en verliest slechts 0,9 procentpunt tegenover 2014. CD&V, met boegbeeld Koen Geens, wordt de tweede met 14 procent. Open VLD is derde en laat nipt Groen achter zich (13,5 procent).

Het Vlaams Belang haalt 12,2 procent, de sp.a 11,5 procent. De PVDA zit nipt boven de kiesdrempel van 5,7 procent.

Met de eerste resultaten op zak is het duidelijk wie de winnaars en verliezers zijn van deze verkiezingen. Eén ding is duidelijk: Vlaanderen heeft extreem gestemd.

Als eerste partijvoorzitter heeft Peter Mertens van de PVDA zijn traditionele toespraak na afloop van de verkiezingen gegeven. 'Wij zijn de tweede winnaar van deze verkiezingen', verklaarde hij. 'Het is belangrijk dat er naast het Vlaams Belang nog een sociaal alternatief is.'

In de Kamer zou de PVDA minstens een Vlaamse zetel veroveren. In het Vlaams Parlement heeft de partij zicht op twee zetels. 

‘Ze hebben gezegd dat er in Vlaanderen geen plaats zou zijn voor een tegenstem. Ze hebben gezegd dat heel Vlaanderen rechts zou zijn. Ze hebben gezegd dat wij in Vlaanderen nooit zouden winnen. David heeft gestreden en gewonnen', zei Mertens. 

Ecolo-voorzitster Zakia Khattabi wil er 'alles aan doen' om ervoor te zorgen dat de N-VA niet toetreedt tot de federale regering. Dat zei ze zondag aan RTBF. De verkiezingsoverwinning van het Vlaams Belang in Vlaanderen is volgens haar te wijten aan uittredend premier Charles Michel (MR), die de N-VA 'het hoge woord heeft laten voeren' op federaal vlak.

‘Het was de campagne van mijn leven’, zei CD&V-boegbeeld Hilde Crevits eerder vandaag, nog voor de eerste stem geteld was. ‘Meer kon ik niet doen.’

Maar dat blijkt niet te volstaan. Zelfs in haar thuisbasis West-Vlaanderen incasseert Crevits, die door haar partij naar voren was geschoven als kandidaat-minister-president, een duidelijk verlies.

Als straks het stof gaat liggen, wordt het de uitdaging de colère achter de extreme stem weg te nemen. Die last valt in de eerste plaats op de schouders van de N-VA. Dat stelt Bart Haeck in zijn commentaar.

Er gaan stemmen op om komaf te maken met het cordon sanitaire tegen het Vlaams Belang. Na Jean-Marie Dedecker, onafhankelijke kandidaat op de lijst van de N-VA in West-Vlaanderen, vindt ook Open VLD-Kamerlid Luk Van Biesen dat met het Vlaams Belang gepraat moet worden.

'Er is niets verkeerd met praten', zegt hij tegen VRT. 'Het cordon sanitaire heeft jaren bestaan. We moeten bekijken of het nog realiseerbaar of nuttig is. Kunstmatige constructies rond een bepaalde partij zijn niet gezond. Je kan de kiezers niet negeren. De kiezers van het Vlaams Belang komen van ergens. Een stukje van bij ons, maar ook van de N-VA.'

Eerder op de dag had ook zijn partijgenoot Eddy De Block, de broer van Maggie De Block, een gelijkaardige uitspraak gedaan. 'Er is maar één manier om de opkomst van Vlaams Belang een halt toe te roepen en dat is door de partij mee te laten regeren', zei hij op Radio 2. 

Net als in Duitsland zijn ook in Griekenland de eerste exitpolls voor de Europese verkiezingen gepubliceerd na het sluiten van de stembureaus. De conservatieve oppositiepartij Nieuwe Democratie zou als winnaar uit de electorale race komen en 32 tot 36 procent van de stemmen halen.

Het linkse Syriza van Grieks premier Alexis Tsipras zou stranden op 25 tot 29 procent van de stemmen. De Europese verkiezingen worden gezien als een generale repetitie voor de parlementsverkiezingen. Die vinden normaal in oktober plaats. Tsipras hoopt dan een nieuw mandaat te krijgen van de kiezer. 

N-VA-voorzitter Bart De Wever houdt stand in de provincie Antwerpen. Als kandidaat-minister-president voor Vlaanderen haalt De Wever met zijn partij bijna een derde van de stemmen.

Op basis van de voorlopige resultaten hebben de VRT en de KU Leuven een prognose gemaakt van de definitieve uitslag. Voor de Kamer zou de N-VA 25,5 procent halen, wat een verlies van bijna 7 procentpunten is tegenover 2014.

Het Vlaams Belang wordt de tweede partij met 18 procent en is zo de grote winnaar. Vijf jaar geleden haalde het Belang slechts 5,9 procent.

De drie traditionele partijen staan op verlies: CD&V haalt 14 procent (-4,5 procentpunten), net zoals Open VLD (-1,3 procentpunten). De sp.a zakt terug tot 11 procent (-3,1 procentpunten).

Van een groene golf is geen sprake: de partij Groen komt op 10 procent (+1,5 procentpunten). De PVDA zou met 6 procent (+3,3 procentpunten) de kiesdrempel halen.

Officiële resultaten van de Europese verkiezingen mogen pas vanaf 23 uur bekendgemaakt worden. Maar kort na 18 uur pakten de Duitse media met een exitpoll uit. Daaruit blijkt dat de christendemocraten van kanselier Angela Merkel weliswaar aan steun inboeten (-7,8 procentpunten), maar nog wel de grootste partij blijven met 27,5 procent van de stemmen.

De sociaaldemocraten incasseren een erg zware tik (-11,8 procentpunten) en zouden stranden op 15,5 procent van de stemmen. Heel wat linkse kiezers lijken overgestapt te zijn naar de groenen. Die verdubbelen bijna om af te klokken op 20,5 procent. De rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD) zou stijgen tot 10,5 procent van de stemmen. Die Linke en de liberalen schommelen beide rond 5,5 procent.

CD&V, Open VLD en de sp.a, de drie traditionele politieke partijen, staan alle drie op verlies. Vooral bij de christendemocraten is het verlies groot: zij zakken, met een vierde van de stembureaus geteld, terug naar 14,2 procent. Dat is een verlies van 6,3 procentpunten tegenover 2014.

Open VLD haalt 11,8 procent, wat een verlies van 2,4 procentpunten is. De sp.a verliest 3,9 procentpunten en haalt nipt meer dan 10 procent.

Samen halen de drie traditionele partijen nog 36 procent. Dat is hun slechtste resultaat ooit. 

Met 10 van de 18 bureaus geteld gaat N-VA in het kanton Glabbeek voor het Vlaams parlement met 2,4 procentpunt vooruit. De partij blijft de grootste met 35,1 procent. Glabbeek in Vlaams-Brabant is de achtertuin van N-VA-kopstuk Theo Francken, die de harde migratielijn voorstaat. Grote verliezers zijn de traditionele partijen CD&V, Open VLD en de sp.a. Vlaams Belang groeit ook hier fors tot 12,1 procent, net als PVDA (3,8 procent).

Uitgelaten sfeertje in Hotel Den Berg in Londerzeel waar Vlaams Belang verzamelen blaast. Regelmatig steken applaus en vreugdekreten op als alweer een gunstige uitslag binnenloopt. Hoewel er een feeststemming heerst in de zaal houden de partijleden voorlopig de lippen op elkaar: geen verklaringen voor de voorzitter heeft gespeecht.

Op basis van voorlopige resultaten is CD&V de grootste verliezer van deze stembusgang. De partij verliest 6,2 procentpunt voor de Vlaamse verkiezingen tot 14,3 procent. Voor het federale parlement speelt CD&V 5 procentpunt kwijt tot 13,7 procent.

Volgens de allereerste, zeer onvolledige, resultaten uit Wallonië en Brussel, is Ecolo daar de grote winnaar. De winst van de Franstalige groenen zou vooral ten koste van de PS gaan. Maar de verkiezingsuitslagen komen in Franstalig België zeer traag binnen, zodat het nog te vroeg is voor definitieve conclusies.

Met bijna een vijfde van de stemmen geteld, is Vlaams Belang de grootste winnaar van de verkiezingen. De partij gaat er voor de Kamer 12,1 procentpunten op vooruit en wordt de tweede partij, na N-VA met 18 procent. Ook voor het Vlaams Parlement zien we dezelfde tendens.

Aanvankelijk leek het dat de winst van het Vlaams Belang ten koste ging van N-VA, maar naarmate  meer uitslagen bekend raken, valt op dat het Vlaams Belang ook bij de traditionele partijen stemmen afsnoept.

Zowel N-VA als CD&V verliezen iets meer dan 5 procentpunten. Sp.a en Open VLD verliezen bijna 4 procentpunten.

Op basis van voorlopige uitslagen - ongeveer een kwart van de stemmen geteld - ziet het ernaar uit dat de extreemlinkse partij PVDA voor het eerst zetels haalt in het Vlaams en in het federaal parlement.

In het Vlaams Parlement zou de partij vijf zetels binnenhalen. En voorlopig haalt de partij voor de federale verkiezingen 6,5 procent, wat ook enkele zetels zou opleveren.

De opmars van het Vlaams Belang brengt Bart De Wever in een lastig parket. Een monstercoalitie tegen het Vlaams Belang is een weinig aantrekkelijk vooruitzicht voor de N-VA. Op basis van de zeer voorlopige uitslagen blijft de voortzetting van centrumrechts wel nog een alternatief.

Lees hier onze eerste analyse.

CD&V kan de populariteit van haar boegbeeld Hilde Crevits niet verzilveren in West-Vlaanderen. Met 19 procent van de stemmen geteld, verliezen de christendemocraten voor het Vlaams Parlement 8,4 procentpunten ten opzichte van 2014. De partij eindigt voorlopig op 17 procent.

Ook de N-VA verliest zwaar in West-Vlaanderen. De grootste winnaar is voorlopig het Vlaams Belang. De partij wint 15,5 procentpunten en landt op 20,6 procent.

Bedrukte gezichten in The Claridge in Brussel, de evenementenzaal waar de N-VA-verkozenen verzamelen blazen. Velen willen niet reageren tot de voorzitter gesproken heeft. Anderen geven eerlijk hun ontgoocheling toe.

‘De Vlaming heeft gezien wat er gebeurt op de parkings van de E40 of aan het Noordstation van Brussel. En er is nu ook weer een hetze tegen de N-VA gevoerd', klinkt het bij een militant.

’Het enige waar we ons aan kunnen optrekken, is het feit dat we minder verliezen dan het Vlaams Belang wint’, zegt Wim Jochems, districtsraadslid in Merksem. ‘De mensen hadden meer van onze regeringsdeelname verwacht. Wellicht dat we alle illegalen opgepakt en teruggestuurd hadden. Terwijl dat natuurlijk niet kan. De kiezer zou toch moeten beseffen dat zijn stem op het Vlaams Belang zinloos is, omdat die in de diepvries belandt?'

In Oostenrijk lijken de Europese verkiezingen uit te draaien op een opsteker voor kanselier Sebastian Kurz. Volgens de eerste exitpolls wist de conservatieve ÖVP 34,5 procent van de kiezers te verleiden. Dat is een winst van 7,5 procentpunten in vergelijking met 2014. Ter vergelijking: bij de Oostenrijkse parlementsverkiezingen van 2017 kregen Kurz en co. 31,5 procent van de kiezers achter zich.

De sociaaldemocraten zouden 0,5 procentpunt inboeten tegenover 2014 en stranden op 24,1 procent. Bij de nationale verkiezingen twee jaar geleden veroverde de SPÖ 26,9 procent van de stemmen.

Het was ook uitkijken naar de score van de extreemrechtse FPÖ. Volgens de exitpolls klokt die af op 19,7 procent van de stemmen, een verlies van 2 procentpunten in vergelijking met vijf jaar geleden. Bij de parlementsverkiezingen van 2017 klokte de FPÖ nog af op net geen 26 procent.

De extreemrechtse partij beleeft woelige dagen. De bal ging ruim een week geleden aan het rollen nadat een video van twee jaar geleden opgedoken was. Daarop is te zien hoe partijkopstuk Heinz-Christian Strache Oostenrijkse overheidscontracten aanbiedt in ruil voor financiële steun uit Rusland.

De zaak zette de Oostenrijkse politiek afgelopen week op zijn kop. En leidde tot het vertrek van de FPÖ uit de Oostenrijkse regering. Maandag wacht Kurz mogelijk een vertrouwensstemming in het Oostenrijkse parlement.

Het ziet er naar uit dat het zeer moeilijk wordt om een Vlaamse regering te vormen zonder de N-VA. Met in Vlaanderen 11,5 procent van de stembureaus geteld, haalt N-VA 27,1 procent. Dat is weliswaar minder dan de uitslag in 2014, maar omdat Vlaams Belang zo sterk scoort halen beide partijen samen een meerderheid. Geen enkele partij wil een coalitie vormen met Vlaams Belang, dus ziet het er naar uit dat de anderen met de N-VA zullen moeten samenwerken om een regering te vormen.

Jean-Marie Dedecker, onafhankelijk kandidaat op de lijst van de N-VA in West-Vlaanderen, pleit ervoor om het cordon sanitaire tegen het Vlaams Belang op te heffen. 

'Ik had dit resultaat voorspeld. Het is een collectief opsteken van de middelvinger tegenover de maatschappij, tegenover de reglementitis en tegenover het onopgeloste migratieprobleem', zei hij tegenover VRT NWS. 

Volgens Dedecker is de N-VA daarvoor mee verantwoordelijk na vijf jaar regeren. 'Op migratie is een deel van het werk gebeurd, maar de mensen blijven op hun honger zitten.'

Dedecker vindt het daarom tijd om het cordon sanitaire te herdenken. 'Ik pleit daar al dertig jaar voor. We moeten aan tafel met hen gaan zitten, want anders zal het Vlaams Belang blijven terugkomen. Maar ik voorspel dat de andere verliezers toch weer bij elkaar zullen aanschurken en hopen dat dit ook weer voorbijgaat.'

'De N-VA heeft de rode loper uitgerold voor het Vlaams Belang door jarenlang een beleid te voeren dat veel inspanningen en lasten vroeg van de mensen zonder daarvoor iets positiefs in de plaats te stellen, behalve de boodschap dat het aan de migratie ligt.' Dat zei Bruno Tobback (sp.a) op ROBtv gezegd.

'Als je op die manier een beleid voert, speel je in de kaart van je tegenstrever. Voor de N-VA is dat het Vlaams Belang. Beide partijen zijn voor mij communicerende vaten. Ook de andere meerderheidspartijen die in dat verhaal zijn meegestapt, lijken zichzelf in de voet te hebben geschoten.'

De PVDA zit volgens de eerste uitslagen in Limburg voorlopig boven de kiesdrempel. Kim De Witte, lijsttrekker voor het Vlaams Parlement, hoopt zelfs op een tweede zetel. 'Ik denk dat de N-VA een pandoering gaat krijgen en de regeringspartijen afgestraft gaan worden', zegt De Witte.

In de eerste voorlopige resultaten wint Groen licht in de Kamer, maar blijft de grote sprong voorwaarts uit. 

In Hasselt wint Groen 1,2 procentpunten tot 9,5 procent (20 van de 99 stembureaus geteld).

In Kortrijk is er een winst van 1,5 procentpunten tot 10,6 procent (10 van de 96 stembureaus geteld).

In Leuven gaat het om een stijging van 4,9 procentpunten tot 19 procent (10 van de 165 stembureaus geteld).

Van verschillende centrumsteden druppelen de eerste voorlopige resultaten binnen. In Antwerpen haalt de N-VA, met tien van de bijna 400 stembureaus geteld, 33 procent voor het Vlaams Parlement, wat evenveel is als in 2014. De lijst voor het Vlaams Parlement wordt getrokken door voorzitter Bart De Wever.

In Leuven houdt de N-VA, met 10 van de 165 stembureaus geteld, stand. Voor de Kamer, de lijst van Theo Francken, haalt de N-VA er 25,8 procent, wat 0,9 procentpunt minder is dan in 2014.

In andere steden verliest de N-VA aan het Vlaams Belang. In Kortrijk, Oostende en Hasselt gaat de partij er 7,5 procentpunten op achteruit. In Roeselare staat de N-VA zelfs op een verlies van meer dan 10 procentpunten. Het Vlaams Belang wint telkens forser, wat betekent dat de partij ook elders stemmen haalt.

Let wel, telkens is nog minder dan een op de vijf stembureaus geteld.

N-VA-kopstukken Theo Francken en Jan Jambon willen niet ingaan op de eerste uitslagen. Ze wijzen erop dat slechts enkele bureaus zijn geteld en dat het te vroeg is om conclusies te trekken.

'Het is nog heel vroeg. Iedereen verwacht dat het Vlaams Belang vooruitgaat, maar voorlopig ga ik nog niet reageren', verklaarde Jambon voor de camera's van de VRT.

Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten hoopt dan weer dat er geen nieuwe zwarte zondag komt. 'Het algemene aanvoelen was al dat er een zwarte zondag zat aan te komen. Ik hoop dat deze uitslag niet de algemene trend wordt. Maar laat ons vooral wachten', zegt ze.

Waar het Vlaams Belang erop vooruitgaat, krijgt de N-VA klappen. In verschillende gemeenten gedragen de twee Vlaams-nationalistische partijen zich als communicerende vaten. Ook de traditionele partijen krijgen een pandoering.

Om 16 uur zijn ook alle stembureaus waar met de computer werd gestemd gesloten. De stembureaus waar nog met potlood en papier werd gekozen gingen om 14 uur al dicht.

Op basis van de eerste, gedeeltelijke uitslagen, blijkt dat het Vlaams Belang er fors op vooruitgaat. De N-VA verliest, net zoals de traditionele partijen. Groen wint, maar niet zo fors als verwacht.

De peilingen gaven al aan dat het Vlaams Belang wel eens sterk kon scoren. De eerste voorlopige uitslagen lijken die trend te bevestigen. Herlees hier onze analyse: Nieuwe zwarte zondag loert om de hoek.

In de eerste voorlopige resultaten voor de Kamer maakt het Vlaams Belang een grote sprong voorwaarts.

In Heist-op-den-Berg wint de partij 14,2 procentpunten en wordt het Vlaams Belang de tweede partij met 21,2 procent (7% stemmen geteld).

In Diksmuide haalt het Vlaams Belang 29,5 procent van de stemmen (+25,2 procentpunten) (12% stemmen geteld).

In Kuurne wint het Vlaams Belang 21,4 procentpunten en wordt de partij de grootste met 25,9 procent van de stemmen (20% geteld).

In Wervik haalt het Vlaams Belang 19,3 procent (+14,4 procentpunten). (14% geteld)

In de eerste, zeer voorlopige uitslagen, gaat het Vlaams Belang er fors op vooruit. In een eerste reactie aan VTM Nieuws verklaarde het Antwerpse kopstuk Filip De Winter dat hij hoopt op een 'witte zondag', als dag van 'het feest van de democratie'. Hij hoort dat naar eigen zeggen liever dan de term 'zwarte zondag'.

De Winter legt de lat voor zijn partij op 10 procent. 'Alles boven de 10 procent is goed, want het zou een verdubbeling zijn tegenover 2014', stelde hij. In 2014 kreeg het Belang een geweldige dreun en kwam de partij net boven de kiesdrempel van 5 procent uit.

'Ik heb een déjà-vugevoel', zei De Winter. 'Begin de jaren 90 vergeleek de toenmalige PS-voorzitter Louis Tobback ons met een bruine champignon en een eendagsvlieg. Nu bewijzen we dat we een blijver zijn. Toen was onze uitslag eigen volk eerst, nu is het eerst onze mensen. Het is een andere verpakking, maar dezelfde inhoud.'

De Winter blijft hopen dat het cordon sanitaire sneuvelt. 'Als dat niet gebeurt, zullen we binnen vijf jaar nog veel groter zijn.' Alle andere partijen hebben evenwel duidelijk gemaakt dat ze niet met het Vlaams Belang willen besturen.

De primeur van de eerste voorlopige resultaten gaat naar de Antwerpse gemeente Heist-op-den-Berg. Met 7 procent van de stemmen geteld voor de Kamer scoort Vlaams Belang er sterk.

N-VA 26,9% (-13,3 procentpunten)

Vlaams Belang 21,2% (+14,2)

Open VLD 14% (+2,8)

CD&V 11% (-7,9)

sp.a 10,7% (-0,3)

Groen 9,8% (+2,6)

PVDA 6,4% (+3,3)

De Belgen zijn niet de enige Europeanen die naast Europese parlementsleden ook vertegenwoordigers voor regionale parlementen kiezen. Ook de inwoners van Bremen doen dat.

En die deelstaatverkiezing kan belangrijke implicaties hebben. Als de sociaaldemocraten zwaar kopje onder gaan in het traditionele rode bolwerk, zouden de gevolgen ook op nationaal en zelfs Europees niveau voelbaar kunnen zijn.

Want dan zou de SPD wel eens in de verleiding kunnen komen om de stekker te trekken uit de Duitse regering. De sociaaldemocraten wijten hun slechte score in peilingen aan hun regeringsavontuur met de christendemocraten van Duits kanselier Angela Merkel.

In Spanje vinden naast Europese vandaag ook regionale en lokale stembusslagen plaats. De socialistische partij van Spaans premier Pedro Sánchez hoopt, net als bij de nationale verkiezingen van eind april, als winnaar uit de electorale strijd te komen.

Ook de Grieken kiezen naast Europese parlementsleden ook afgevaardigden voor het regionale en het lokale niveau. Die stembusslagen worden gezien als een generale repetitie voor de parlementsverkiezingen. Die vinden normaal in oktober plaats.

Premier Alexis Tsipras hoopt een nieuw mandaat in de wacht te slepen. Maar in de peilingen hinkt zijn linkse partij, Syriza, een eind achterop bij de conservatieve Nieuwe Democratie.

De politie Brussel-Hoofdstad-Elsene is aan een stembureau in de Masuistraat tussenbeide gekomen omdat er op verkiezingsdag nog verkiezingsfolders van de Franstalige socialistische partij PS werden uitgedeeld, bevestigt de Brusselse politie. Op de dag van de verkiezingen is het verboden nog campagne te voeren en verkiezingsfolders uit te delen aan de stembureaus.

In de Masuistraat kwam de Brusselse politie een eerste keer tussenbeide. Sudinfo.be meldt ook dat PS-kandidaat Anas Abdelmoumen in de Modelwijk in Laken nog verkiezingsfolders uitdeelde. Er zijn beelden van een omstaander die filmde hoe de PS-kandidaat folders uitdeelt.

Niet alleen de Belgen trekken vandaag naar de stembus, ook de inwoners van 21 andere Europese lidstaten doen dat om hun vertegenwoordigers in het Europees halfrond te kiezen. In totaal staan 751 zitjes op het spel.

Blijft de centrumrechtse Europese Volkspartij, waartoe CD&V behoort, de grootste? Of kunnen de sociaaldemocraten onder leiding van de Nederlander Frans Timmermans de EVP van de koppositie verdringen?

En wat doen de nationalistische, populistische partijen? De Italiaanse vicepremier, Matteo Salvini, zocht de afgelopen maanden in heel Europa bondgenoten om een eigen agenda op te dringen aan de Europese instellingen en op de topbenoemingen te wegen.

De vraag luidt of die populistische partijen meer kiezers naar de stembus weten te lokken. Vijf jaar geleden bracht slechts 42,6 procent van de kiesgerechtigde Europeanen zijn stem uit. In enkele grote landen lijkt het enthousiasme voor de Europese electorale race dit jaar groter. Dat suggereren de opkomstcijfers op het middaguur althans.

In Frankrijk bijvoorbeeld, waar de partij van president Emmanuel Macron in een nek-aan-nekrace verwikkeld is met het extreemrechtse Rassemblement National van Marine Le Pen, was op het middaguur net geen 20 procent van de kiezers gaan stemmen (tegenover 15,7 procent in 2014). In Spanje bedroeg de opkomst op het middaguur 34,68 procent, een stijging met 11 procentpunten in vergelijking met vijf jaar geleden.

Officiële uitslagen van de Europese verkiezingen komen er pas na 23 uur nadat de laatste stembureaus in Italië de deuren gesloten hebben. Rond 20 uur wordt al wel een eerste prognose voor de zetelverdeling in het Europees Parlement bekendgemaakt.

Exact 966 pagina’s. Zo dik is de stapel van de verkiezingsprogramma’s van de Vlaamse partijen die dingen naar uw stem. Hier vindt u een overzicht daarvan, gebundeld in honderd relevante vragen.

Krijgen we een Zweedse coalitie bis, een klassieke tripartite, of houden de socialisten, christendemocraten en de groenen N-VA buiten met een olijfboom-coalitie? Vanavond als de uitslagen geteld zijn, moet blijken welke coalities mathematisch mogelijk zijn. Lees hier de verschillende mogelijkheden.

Er is nog niet gestemd, en toch zijn de meeste zitjes in het de Kamer en het Vlaams Parlement al verdeeld. De meeste politici die zondag 26 mei uw stem vragen, weten al zo goed als zeker of ze verkozen worden.

Dit wordt uw parlement.

De Europese verkiezingen gaan over de ideologische verschillen, maar ook over de machtsverhoudingen tussen de Europese partijen. De kiezer bepaalt - in theorie althans - wie de opvolger wordt van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker.

De Antwerpse schepen voor Onderwijs Jinnih Beels (sp.a), die lijsttrekker was voor haar partij bij de gemeenteraadsverkiezingen, is kandidaat om burgemeester te worden als Bart De Wever (N-VA) zijn sjerp neerlegt om Vlaams minister-president te worden. Dat heeft ze aan VTM gezegd.

De Wever is als Vlaams lijsttrekker voor de N-VA in Antwerpen kandidaat om minister-president van de volgende Vlaamse regering te worden. Hij moet dan zijn burgemeesterschap beëindigen. Dat leidt tot ongerustheid bij zijn coalitiepartner sp.a. 'Wij zijn er niet gerust in', zegt Beels aan Belga. 'Voor ons kan niet zomaar gelijk wie burgemeester worden. Het moet een verbindingsfiguur zijn, zoals het bestuursakkoord zegt.' 

Zelfs is ze ook kandidaat. 'Dat is logisch, ik voel een verantwoordelijkheid naar alle Antwerpenaars om de Grote Verbinding verder uit te voeren.' Beels benadrukt dat de kwestie nog niet met de N-VA werd besproken.

Bart De Wever reageerde bij VTM en VRT gepikeerd op de uitspraken van zijn schepen. 'Met alle Chinezen, maar niet met den deze, zeggen ze in Antwerpen en ik ben geen Chinees', zei De Wever. 'De krachtverhoudingen waren duidelijk bij de gemeenteraadsverkiezingen. Wat mij betreft, kan ze het burgemeesterschap vergeten.' De Wever liet nog optekenen dat hij in de uitspraken en de timing ervan een politieke zet ziet en dat hij dat niet netjes vindt. Hij bevestigde dat de kwestie nog niet besproken is in het stadsbestuur.

Ruim 8 miljoen Belgen verkiezen vandaag een nieuw Vlaams, Waals, Brussels, Duitstalig, federaal en Europees parlement. De stembureaus waar op papier moest worden gestemd, zijn sinds 14 uur gesloten. Iedereen die om 14 uur nog staat aan te schuiven mag nog zijn stem uitbrengen. In de gemeenten waar de stembusgang elektronisch gebeurt, kunnen kiezers nog tot 16 uur terecht.

In een derde van de gemeenten wordt elektronisch gestemd. In Vlaanderen stemmen 157 gemeenten elektronisch, de 143 anderen stemmen op papier. In Wallonië gebeurde de stembusgang in alle 253 gemeenten nog op papier. De 19 Brusselse en de 9 Duitstalige gemeenten stemmen volledig elektronisch.  

Wat staat vandaag op het spel? Een samenvatting in tien vragen.