Januari breekt warmterecord ondanks verkoelend klimaatfenomeen La Niña

Nooit eerder begon het jaar zo warm als dit jaar. De gemiddelde wereldwijde temperatuur lag in januari op 13,23 graden Celsius. Het is daarmee de tweede januari op rij die een temperatuurrecord breekt, meldt de Europese klimaatdienst Copernicus.

Bovendien was het vorige maand 1,75 graden warmer dan het gemiddelde uit de pre-industriële referentieperiode 1850-1900. Daarmee is het de 18de maand in de afgelopen 19 maanden die boven de symbolische grens van 1,5 graad opwarming uitkomt.

'Het meisje'

'Het is een verrassende maand', zegt Samantha Burgess, adjunct-directeur van Copernicus. 'We zien de recordtemperaturen van de afgelopen twee jaar aanhouden, ondanks het tijdelijke verkoelende effect van La Niña.'

Ze wijst met La Niña - letterlijk vertaald als 'het meisje' - op een natuurlijk klimaatfenomeen waarbij het zeewater in de centrale en oostelijke delen van de Stille Oceaan afkoelt. Dat heeft doorgaans een verkoelend effect op de wereldwijde temperaturen. Het fenomeen wisselt af met tegenpool El Niño, dat tot warmere temperaturen leidt.

Zo was de recentste El Niño van 2023 en 2024 mee verantwoordelijk voor een hele reeks temperatuurrecords. Beide jaren volgden elkaar op als warmste jaar ooit. Het fenomeen hield aan tot midden 2024, waarna de temperaturen onder de records van een jaar eerder doken (zie grafiek). De start van een La Niña in december zou normaal een verdere afkoeling betekenen - maar het tegendeel blijkt waar.

Ook in Europa

Ook Europa kende een uitzonderlijk warme start: met een temperatuur die 2,51 graden boven het langjarig gemiddelde van 1991-2020 lag, was enkel januari 2020 warmer op het continent. Vooral in Zuid- en Oost-Europa was het warmer dan normaal.

In ons land daarentegen was het vorige maand kouder dan het langjarige gemiddelde. Dat was ook het geval voor het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Noord-Frankrijk en Noord-Scandinavië. Het was voor vele delen van West-Europa, Italië en Scandinavië gemiddeld ook een nattere maand.

De aanhoudende warmte heeft ook een effect op de ijskappen. Het Arctische zee-ijs bereikte zijn laagste januariniveau ooit, met een omvang die 6 procent onder het langjarig gemiddelde lag. Vooral boven Canada en de noordelijke Barentszzee was er opvallend weinig ijs voor de tijd van het jaar.

Rond Antarctica lag het zee-ijs 5 procent onder het gemiddelde, wat relatief dicht bij het normale niveau is in vergelijking met de recordlage niveaus van de voorbije jaren.