Advocatenkantoren omarmen digitale dossiervreters

Weinig sectoren produceren en verslinden zo veel woorden als de juridische wereld. Wetteksten, contracten en vonnissen in grote en kleine lettertjes beslaan miljoenen en miljoenen pagina’s. Een goede advocaat moet die allemaal snel zien terug te vinden en doorgronden. Het zal niemand verbazen dat generatieve artificiële intelligentie, die dat werk automatiseert met de hulp van grote taalmodellen, in de sector een hot topic is.

Volgens een rapport dat Thomson Reuters Institute in april uitbracht, zegt een ruime meerderheid van de ondervraagde advocatenkantoren dat AI nuttige toepassingen biedt in hun dagelijkse activiteiten. Grote zakenadvocaten als Allen & Overy en Baker McKenzie hebben de technologie omarmd en introduceerden hun eigen chatbots op de werkvloer. De dataleverancier LexisNexis, die een van de belangrijkste juridische databases beheert, kondigde aan dat hij een nieuw platform lanceert om met AI sneller en gerichter relevante documenten en rechtspraak te kunnen opzoeken.

Links en rechts duiken start-ups op die (een deel van) het klassieke advocatenwerk laten doen door een onlinebot. Het Canadese bedrijf Spellbook, dat recent 10,9 miljoen dollar ophaalde, ontwikkelde een soort ‘juridische spellingchecker’ die je in de tekstverwerker Word kunt gebruiken. Dichter bij huis haalde het Gentse Henchman recent 6,5 miljoen euro op voor zijn software die het opzoekingswerk van advocaten kan overnemen.

‘Een groot succes’, noemt Peter Van Dyck, partner bij Allen & Overy, de eerste ervaringen met zijn nieuwe AI-assistent Harvey. De juridische chatbot is gebaseerd op het taalmodel GPT-4 van OpenAI, maar werd extra getraind met duizenden juridische documenten. Allen & Overy kreeg het exclusieve recht om Harvey tijdens de lanceringsfase als eerste te gebruiken. Sinds begin dit jaar is hij beschikbaar voor alle 3.500 advocaten in het netwerk. ‘Intussen hebben we zowat 200.000 vragen op Harvey afgevuurd’, zegt Van Dyck.

Argumentatie

‘Ik gebruik Harvey op verschillende manieren. Als ik een clausule moet schrijven bij een contract laat ik hem enkele variaties suggereren. AI helpt op die manier onze bestaande templates (sjablonen, red.) te verbeteren.’

‘De bot kan ook helpen als je de argumentatie in een rechtszaak moet opbouwen. In zo’n proces is het altijd nuttig te kijken wat in andere landen gebeurt. Vroeger deed je dat met een massamail naar je collega’s in andere landen. Nu kunnen we eerst aan Harvey vragen de rechtspraak en rechtsleer van andere landen samen te vatten, zodat we gerichter bepaalde collega’s kunnen contacteren.’

Harvey is wel gebaseerd op GPT-4, maar werd extra getraind om minder te ‘hallucineren’ of feiten te verzinnen. ‘Hij is accurater en minder speels dan ChatGPT’, zegt Van Dyck. ‘Maar perfect is de tool niet. We hebben nog altijd de plicht alle output te dubbelchecken en zelfs te triplechecken. Ik zie Harvey eerder als een soort brainstormpartner en een copiloot.’

Die inschatting wordt gedeeld door andere gebruikers. De huidige AI-bots vervangen geen advocaten, maar nemen een deel van hun tijdrovende routinewerk over. Van Dyck schat de tijdwinst op een à twee uur per week en per advocaat. Mogelijk wordt dat nog wat meer naarmate de technologie meer ingezet wordt. ‘Dat lijkt niet enorm, maar het betekent toch een enorme shift voor de advocatuur.’

Dat is de reden waarom ook andere grote kantoren volop inzetten op gelijkaardige technologie. Bij Clifford Chance heet de digitale helper Robin AI. Hij is gebouwd op modellen die ontwikkeld zijn door het Amerikaanse AI-bedrijf Anthropic, waarin Google een belangrijke aandeelhouder is.

Zeker in complexe dossiers waarvoor advocaten bergen papier moeten doorworstelen, kan AI een grote steun zijn. De Amerikaanse advocaat Valdemar Washington, die de stad Flint, in Michigan, aanklaagt in een mediatiek dossier over geknoei met de waterzuivering, noemde de technologie in The New York Times ‘een echte gamechanger’. De AI-bot CoCounsel, die eveneens gebaseerd is op GPT, analyseerde 400 pagina’s aan juridische documenten en schreef een conclusie die de advocaat op het spoor bracht van een fout in de argumentatie van de tegenpartij. ‘Het programma deed in een paar minuten iets waarvoor ik uren nodig zou hebben gehad’, zegt Washington.

Het ziet ernaar uit dat AI in de advocatuur een blijver is. Al blijft de vraag hoe snel en hoe enthousiast de sector het nieuwe speeltje in de armen sluit. Het is niet de eerste keer dat experts de automatisering van de sector voorspellen, maar tot nu verliep dat proces altijd trager dan gedacht. Uit de enquête van Thomson Reuters blijkt dat bij advocaten nog veel onwetendheid bestaat over wat AI is. Ook zijn er veel twijfels over de vraag of en waar ze het moeten toepassen.

Dat is niet zo verwonderlijk. De juridische wereld is van nature een vrij conservatieve en risicoaverse sector die zich weinig fouten kan veroorloven. Voor een chatbot die feiten verzint, heeft een rechter weinig begrip. Een advocaat in New York moest zich zelf onlangs voor de rechtbank verantwoorden omdat hij conclusies had ingediend waarin verwijzingen stonden naar onbestaande rechtszaken. De man verklaarde dat ChatGPT de referenties had aangeleverd en dat hij zich er niet van bewust was dat die chatbot soms foute informatie gaf.

Data

Zeker in de grote kantoren zal het gebruik van AI beperkt blijven tot modellen die specifiek getraind en getest zijn op juridische informatie. Veel kantoren verbieden nu al het interne gebruik van ChatGPT. ‘Met die publiek beschikbare bots weten we niet wat er gebeurt met de data die we invoeren’, zegt Van Dyck. Als je confidentiële klanteninformatie als input geeft, loop je het risico dat de chatbot diezelfde informatie later ‘verklapt’ aan andere gebruikers.

Omwille van de gebreken van generatieve AI en de behoefte aan menselijk toezicht gaan de meeste advocaten ervan uit dat hun eigen job nog niet meteen bedreigd is. Maar dat ligt wellicht anders voor de batterij aan juridische medewerkers die een advocatenkantoor typisch in dienst heeft. Zij doen het voorbereidende en ondersteunende werk waarin AI wel goed is, zoals relevante wetteksten opzoeken en samenvatten.

Volgens een recente studie van de universiteiten van Princeton, Pennsylvania en New York zal geen enkele sector meer impact voelen van AI dan de juridische wereld. Economisten van Goldman Sachs schatten dat liefst 44 procent van alle juridische taken kan worden geautomatiseerd. Het is moeilijk voor te stellen dat in zo’n scenario evenveel mensen aan de slag zullen blijven als vandaag.

‘Op zijn best lijkt de technologie op een snuggere juridische medewerker, en het niveau zal nog verbeteren’, zei Ben Allgrove, partner en innovatiedirecteur bij het kantoor Baker McKenzie, in The New York Times. Hij voorspelt dat de technologie iedereen in de sector zal dwingen enkele sporten hoger te klimmen op de ‘talentenladder’. Mensen zullen vooral expertise moeten verwerven in welbepaalde onderwerpen en complexe dossiers, strategisch advies geven en vertrouwensrelaties opbouwen met klanten. De bots zullen intussen een groot deel van het uitvoerende werk doen.

Einde van uurtje factuurtje?

In het boek ‘Artificiële intelligentie en maatschappij’ (uitgegeven bij Gompel & Svacina) beschrijven de onderzoekers Peggy Valcke en Stephanie Rossello van het Leuvense Centre for IT & IP Law (CiTiP) welke impact AI zal hebben op juridische beroepen. Het gemiddelde aantal medewerkers per partner zal afnemen, maar ook het traditionele ‘billable hour’-model - in de volksmond bekend als ‘uurtje factuurtje’ - zal onder druk komen. Niemand wil nog het volle pond betalen voor werk dat ook een AI-bot kan doen.

Die evolutie dwingt kantoren om grondig na te denken over hun verdienmodel, schrijven Valcke en Rossello. In principe kunnen juristen twee richtingen uit: ‘Zich toespitsen op juridische functies die een hoog niveau van menselijke vaardigheden vereisen, of zelf legaltech mee helpen ontwikkelen’.

Tinder

Legaltech is een verzamelnaam voor allerlei online juridische diensten die almaar sterker komen opzetten. Een voorbeeld is de Gentse start-up LegalFly, die een gelijknamig AI-platform ontwikkelde voor het reviewen van contracten en andere juridische documenten. De vier oprichters - Ruben Miessen, Kasper Verbeeck, Dennis Montegnies en Gregory Vekemans - leerden elkaar kennen toen ze software ontwikkelden voor de groep rond het datingbedrijf Tinder. Ze besloten de krachten te bundelen om in te spelen op de vraag naar juridische tools.

Het team trainde zijn AI-model met alle mogelijke wetboeken die het kon vinden. Het algoritme is daardoor in staat uitgebreide contracten in enkele minuten te toetsen aan de wetgeving. Het bedrijfje ontwikkelde een functie om documenten te anonimiseren - het schrappen van alle verwijzingen naar namen van mensen en bedrijven. Dat is een taak die typisch moet gebeuren als juridische documenten openbaar worden gemaakt, maar die erg tijdrovend is. Miessen verwacht er veel vraag naar en wil de functie daarom ook apart aanbieden.

Huurcontract analyseren

‘We richten ons voornamelijk op advocatenkantoren, die we willen helpen om tijd te besparen. Maar daarnaast focussen we ook op juridische medewerkers in grotere bedrijven’, zegt Miessen. LegalFly gaat zijn diensten verkopen in een abonnementsformule waarbij je, afhankelijk van de gekozen formule en de grootte van het contract, zowat 15 à 30 euro per review betaalt. Er komt ook een freemium-versie waarmee particulieren bijvoorbeeld gratis hun huurcontract kunnen laten analyseren.

Voor advocaten die het van dat soort huis-, tuin- en keukenopdrachten moeten hebben, kan de komst van zulke onlinediensten een serieuze bedreiging worden. Al hebben ze natuurlijk wel het voordeel dat een chatbot niet voor een rechtbank mag pleiten - dat blijft een exclusief menselijk privilege.