Leiders en wetenschap

Gezondheid en economie zijn meer dan ooit onlosmakelijk verbonden en daar kan niet op gepingeld worden, ook niet in de volgende fases van deze tweelingcrisis. Hoe graag we ook allemaal weer vrij en normaal ons leven willen herpakken, creatieve oplossingen en discipline moeten het evenwicht tussen gezondheid en economie vrijwaren. Dat is waar vele mensen vandaag mee bezig zijn.

In welke richting onze samenleving verandert hangt grotendeels af van ons gedrag de komende maanden en jaren, als burger en als consument. We zijn vindingrijk en als we toegang hebben tot duidelijke informatie, kunnen we de juiste oplossingen en veranderingen in gang zetten.

Panta rhei. Constante verandering is een blijver. Als we beseffen dat we op elk moment ons gedrag kunnen aanpassen en we taboes bespreekbaar maken, kunnen we de uitdagingen van de toekomst aan. 

2020 biedt ons een fragiel scharnierpunt. Welke richting willen we uitgaan? Hoe willen we leven en werken, hoe gaan burgers en overheden met elkaar om en hoe behandelen landen elkaar? In deze domeinen spelen wetenschap en leiderschap een rol.

De absolute voorwaarde om met een crisis zoals Covid-19 en al het andere wat ons te wachten staat om te gaan, is vertrouwen kunnen hebben in onze leiders en in de wetenschap. 

We vergeten vaak dat de kans en de keuze om onze toekomst te sturen aan ons is, zeker waar er stemrecht of stemplicht is. Willen we inclusieve leiders, die er een zaak van maken om goed samen te werken en duurzaamheid en diversiteit na te streven? Of willen we identitaire leiders, die één identiteit vooropstellen en alles wat daar niet aan beantwoordt uitsluiten?

Stokpaardje

Genderevenwicht is al lang mijn stokpaardje. De noodzaak ervan is nogmaals bevestigd tijdens de coronacrisis. Het valt sterk op dat inclusieve leiders toevallig heel vaak vrouwen zijn en dat ze het disproportioneel beter doen in het managen van deze crisis. Ik denk aan Jacinda Ardern (premier van Nieuw-Zeeland), Tsai Ing-wen (president van Taiwan), Katrín Jakobsdóttir (premier van IJsland) of Angela Merkel (bondskanselier van Duitsland). Inclusieve leiders zetten in op democratische checks-and-balances, vertrouwen op feiten en wetenschap, leren van fouten uit het verleden en brengen heldere communicatie. Daarbij staat de mens centraal en is economie een middel ten dienste van de mens. 

Identitaire leiders zijn het omgekeerde van inclusief en zijn toevallig heel vaak mannen. Dat is een vaststelling, geen verzinsel. Ze zetten in op autoritaire maatregelen, alternative facts en ideologie, en leggen gemakkelijkheidshalve de schuld van fouten bij anderen. Ze creëren wantrouwen in wetenschap, ernstige media en publieke instellingen. Ze plaatsen niet de mens centraal maar de macht, de eigen macht en die van wie aan hun lippen hangt of er zelf profijt uithaalt, en zien de mens ten dienste van de economie. Het zijn de Orbáns en Trumps van deze wereld. In het stemhokje trappen we het best niet in hun val. We krijgen de politici die we verdienen en de toekomst die we hebben gekozen.

Extreme ideologieën, bijvoorbeeld communisme of nationaalsocialisme, hebben nooit tot iets duurzaams geleid. Alleen solidariteit en vertrouwen leiden tot constructieve oplossingen. Er moet samengewerkt worden, over alle grenzen heen.

Deglobalisering is niet de oplossing. Helaas is dat wel een trend van de laatste jaren: handelsoorlogen en protectionistische tendensen. ‘Goede nationalisten zijn globalisten’, zegt de Israëlische denker Yuval Noah Harari. Jaren geleden pleitte Michael Spence, Nobelprijswinnaar economie, ook al voor sterkere supranationale instellingen zoals de Wereldgezondheids- en de Wereldhandelsorganisatie. Ook de EU moet hervormd en versterkt worden. Het gaat vandaag niet over de links-rechtstegenstelling, maar over de keuze tussen partnerschap (het inclusieve) of dominantie (het identitaire). Twee maatschappijmodellen die Riane Eisler omschrijft in haar onlangs heruitgegeven boek ‘The Chalice and The Blade: Our History, Our Future’.

‘Vandaag hebben we de wetenschappelijke bagage, maar niet altijd de politieke wijsheid om onze immense menselijke macht juist en duurzaam te gebruiken’, stelt Harari. Wat belet ons om dat in balans te brengen?

Françoise Chombar is CEO van Melexis