Duitslandtempo, een pijnlijk trage grap

Soms denkt een mens te weinig na, bijvoorbeeld als hij voor een reis naar Duitsland op Deutsche Bahn rekent. Met wat geluk vertrekt de trein op tijd, met nog wat meer geluk komt hij ook op zijn bestemming aan. De Duitse spoorwegen hebben desastreuze maanden achter de rug: na jarenlange onderinvesteringen is het spoornet zwaar overbelast, wat tot massieve vertragingen en geschrapte treinen leidt. Treinen die wel rijden, zitten bomvol en de reizigersondersteuning laat zwaar te wensen over.

Kortom, door de stilstand slaat iedereen aan het zeuren. En wat voor Deutsche Bahn geldt, geldt voor de hele Bondsrepubliek. Het enthousiasme rond het EK voetbal kon niet verhinderen dat de Duitse economie in het tweede kwartaal met 0,1 procent is gekrompen. Alle andere grote Europese landen konden wel groei optekenen. ‘Tief ‘Olaf’ vermiest uns den Sommer’, schreef de populistische maar uiterst invloedrijke krant Bild. Olaf, dat is bondskanselier Olaf Scholz. 'Vermiesen' is verpesten en 'Tief' slaat op een depressie of een lagedrukgebied.

Duitslands depressie is met andere woorden Scholz’ schuld. Dat is wel heel hard op de man gespeeld, maar het is een feit dat de coalitie van zijn sociaaldemocratische SPD, de Groenen en de liberale FDP nauwelijks nog wat voor elkaar krijgt. In een door de oorlog in Oekraïne en de spanningen in het Midden-Oosten geopolitiek guur klimaat doen Duitsers dan wat ze het liefste doen: sparen.

Dictatuur van de zwarte nul

Het gemiddelde Duitse gezin spaarde in het eerste kwartaal van dit jaar gemiddeld 21 procent van zijn inkomen, blijkt uit cijfers van Eurostat, dat sparen definieert door de consumptie-uitgaven in mindering te brengen van het inkomen. Niemand in Europa pot meer op - de Belgische spaarquote lag in diezelfde periode op 14 procent.

Ook op het vlak van overheids- en bedrijfsinvesteringen blijft Duitsland achter op wat van zo’n economische grootmacht verwacht zou mogen worden. Voor de overheid geldt de dictatuur van de 'zwarte nul': eerder dan strategisch te investeren wil zelfs een regering waarin met de SPD en de Groenen twee linkse partijen dominant zijn snel weer aanknopen met een begrotingsevenwicht.

Investeringswerven genoeg nochtans. De spoorwegen, evident. De klimaatomslag. Of de digitale economie, want zoals De Tijd-columnist Carsten Brzeski, de hoofdeconoom van ING in Frankfurt, afgelopen week opmerkte: qua digitalisering zit Duitsland op het niveau van Brazilië en Venezuela. Dat is nauwelijks overdreven: in de coronapandemie liep veel communicatie tussen overheidsdiensten via fax en digitaal betalen lukt vaker niet dan wel. Wie een klacht wil indienen voor een vertraging bij Deutsche Bahn moet een document downloaden, dat afdrukken en met de hand invullen en het vervolgens opsturen naar het servicecentrum in Frankfurt.

Bij zijn aantreden leek Scholz nochtans goed te begrijpen wat nodig was om de economie te moderniseren. De kanselier stelde een hele reeks hervormingen en investeringen in het vooruitzicht, die er in Deutschlandtempo zouden komen. Het zo ontstane vertrouwen zou bedrijven en burgers aanzetten het geld te laten rollen. Het moest zo snel gaan als sportwagens op de Autobahn, maar intussen is Deutschlandtempo synoniem geworden voor ter plaatste trappelen.

Ruziënde Ampel

Veel is te wijten aan het geruzie in de zogenaamde Ampel- of Verkeerslichtcoalitie. Rood, de sociaaldemocraten, zien groen als hun grootste concurrent, dus Scholz gunt de groene vicekanselier Robert Habeck niets. Geel, de kleur van de liberale FDP, zit ongemakkelijk in de linkse coalitie, dus minister van Financiën Christian Lindner doet wat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez in de Vivaldi-regering deed: stokken in de wielen steken. Maar Duitsers zijn geen Walen, en dus wenkt volgens de peilingen de kiesdrempel voor de liberalen.

De SPD (15%), de Groenen (11%) en de FDP (4%) zijn volgens de peilingen samen maar even groot meer als de christendemocratische oppositiepartij CDU (30%) van voormalig bondskanselier Angela Merkel. Geen enkele regeringspartij durft uit vrees nog extra kiezers te verliezen risico's te nemen. Voor de volgende nationale verkiezingen, die ten laatste in het najaar van 2025 plaatsvinden, moeten geen grote hervormingen meer worden verwacht.

Het gemiste potentieel is enorm, want met zijn sterke industrie en enorm ontwikkeld kmo-landschap staan de fundamenten van de economie nog stevig overeind. Maar zolang de Duitse politiek er niet in slaagt het land te moderniseren en zijn burgers en bedrijven te overtuigen dat het beter wordt, zodat ze het geld weer laten rollen, dreigt Deutschlandtempo een pijnlijk trage grap te blijven. Met onze havens is België een belangrijk doorvoerland voor de Duitse industrie, waardoor die slechte mop ook voor ons land duur uit dreigt te vallen.

Voor de late beslissers: onder het mom van alle beetjes helpen misschien toch maar die vermaledijde sneltrein naar Duitsland nemen om er het vakantiegeld op te doen?