Hoog spel

Ongetwijfeld had de Italiaanse president Sergio Mattarella goede bedoelingen toen hij zijn veto stelde tegen Paolo Savona, die in de coalitie van de extreemrechtse Lega en de anti-establishmentpartij Vijfsterrenbeweging minister van Financiën moest worden. Alleen veroorzaakte Mattarella een kettingreactie waarvan de gevolgen niet te overzien zijn. De president maakte van de euro en van Europa de inzet van de vervroegde verkiezingen.

De Lega en de Vijfsterrenbeweging zegden niet alleen meteen hun coalitievorming op, ze haalden ook het zware geschut boven. Volgens hen liet de president zich leiden door Brussel, Berlijn en de financiële markten. De democratie, de verkiezingsuitslag van 4 maart, werd volgens die partijen opzijgeschoven.

Bovendien verlengde de president de wurgende onzekerheid. De aanstelling van IMF-veteraan Carlo Cottarelli, in Italië vooral bekend om zijn besparingsdrift, versterkt het vermoeden van de woedende coalitiepartners.

Op de markten keerde de rust evenmin weer. Het renteverschil met Duitsland ging boven 3 procentpunten en de Milanese beurs veegde alle jaarwinst weg. De markten zijn niet alleen onzeker, ze vrezen dat vervroegde verkiezingen de Lega en de Vijfsterrenbeweging geen windeieren zullen leggen. Omdat de president de euro zo nadrukkelijk naar voren geschoven heeft, al dan niet terecht, dijt de onzekerheid verder uit. Ook de Spaanse en de Portugese obligaties komen onder druk. Het spookbeeld van een nieuwe financiële crisis doemt op. Het besmettingsgevaar wordt gewikt en gewogen.

Italië is de derde economie van Europa en is veel meer verweven met de financiële markten dan destijds Griekenland. In ons land alleen al hebben de financiële instellingen 50 miljard euro uitstaan op Italië.

Het hielp al helemaal niet dat de Duitse eurocommissaris voor Begroting Günther Oettinger de kans miste om te zwijgen en verklaarde dat de storm op de markten de Italianen wel ‘in de juiste richting’, lees: weg van de populisten, zou duwen. Als het Oettinger erom te doen was het anti-Europese sentiment op het schiereiland nog wat op te poken, dan is hij daarin geslaagd. Het leverde hem een stevige reprimande op van de Europese president Donald Tusk. Ook al ongezien.

De vorming van de technocratische overgangsregering verloopt ook al moeilijker dan verwacht. In Rome circuleerden gisteravond steeds meer geruchten dat de verkiezingen nog in juli zouden plaatsvinden. Dus voor het Italiaanse zomerreces in augustus begint. De meeste partijen lijken voor dat scenario gewonnen. Snelle verkiezingen hebben een voordeel: ze zouden wat onzekerheid wegnemen.

De inzet van de Italiaanse verkiezingen, voor of na augustus, is ongemeen hoog. Noch de voorstanders van Europa noch de eurosceptici sparen hun retoriek. De uitkomst van de verkiezingen lijkt erg onzeker, al lijken de Lega en de Vijfsterrenbeweging hun positie te bestendigen. De Italiaanse kiezer heeft de klassieke partijen afgeschreven en ziet er geen alternatief in. Of een zware financiële crisis de Italianen in de pas zal krijgen, moet nog blijken.

In ieder geval is de Italiaanse crisis uitgedraaid op een volledig imbroglio. Niet toevallig is dat een Italiaans woord.