Nog geen eensgezindheid over Europese aanpak Afghaanse vluchtelingen

Drie dagen nadat de taliban de Afghaanse hoofdstad Kaboel hebben veroverd, verloopt de evacuatie van de tienduizenden mensen die het land willen ontvluchten nog steeds in horten en stoten. De Verenigde Staten, die de luchthaven waarlangs de evacuaties verlopen met zo'n 4.000 soldaten controleren, voerden intussen 13 evacuatievluchten uit, waarbij in totaal 3.200 mensen werden geëvacueerd. Het gaat om Amerikanen, mensen met een permanente verblijfsvergunning in de VS en hun families.

Volgens de VS hebben de taliban beloofd om de mensen die willen vertrekken en nu nog in Kaboel verblijven ongestoord naar de luchthaven te laten gaan. 'We zijn van plan hen aan die belofte te houden', zei Jake Sullivan, nationaal veiligheidsadviseur van de Amerikaanse president Joe Biden, al bevestigde hij ook de verhalen van mensen die op weg naar de luchthaven werden tegengehouden, teruggestuurd of zelfs geslagen.

Duitsland en Frankrijk evacueerden respectievelijk 400 en 250 mensen en plannen de komende dagen nog vluchten. Een Nederlands vliegtuig had dinsdagavond minder succes. Door de chaos en de tijdsdruk moest het opstijgen zonder Nederlanders of Afghanen aan boord. De Nederlandse ontslagnemende minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag noemde het voorval vreselijk en zei dat het tijdslot van een halfuur te kort was. 'Heel veel mensen waren er met hun gezinnen, met hun kinderen. Ze stonden daar aan de poorten van de luchthaven', zei ze. Intussen heeft Nederland wel al met succes mensen geëvacueerd.

Geen Europese eensgezindheid

Terwijl ook andere landen, waaronder België, de eerste evacuatievluchten op poten zetten, is in Europa het debat over de opvang van de Afghaanse vluchtelingen en asielzoekers op gang gekomen. Nu al zijn de Afghanen na de Syriërs de tweede grootste groep asielzoekers in Europa, goed voor zo'n 570.000 aanvragen in de voorbije vijf jaar. Veel Europese landen vrezen dat er met de terugkeer van de taliban een nieuwe migratiegolf naar Europa komt. Sinds februari, toen duidelijk werd dat de VS hun troepen uit Afghanistan zouden terugtrekken, ging het aantal asielaanvragen al in stijgende lijn.

Hoewel Duitsland en Frankrijk daartoe hadden opgeroepen, slaagden de Europese ministers van Buitenlandse Zaken er dinsdag niet in om overeenstemming te bereiken over een eensgezinde Europese aanpak. Woensdag volgt een meeting van de ministers van Binnenlandse Zaken en donderdag overlegt het Europees Parlement.

De meeste Europese landen willen landgenoten en eventueel Afghaanse tolken of fixers evacueren, maar blijven stil over de opvang van grotere groepen vluchtelingen. Enkel de Duitse kanselier Angela Merkel stelde maandag voor dat Duitsland 10.000 Afghaanse vluchtelingen zou opnemen. Ook Canada en het Verenigd Koninkrijk beloofden elk 20.000 vluchtelingen te hervestigen, al blijft de praktische uitwerking vaag.

Deportatiecentra

Andere landen, zoals Oostenrijk en Griekenland, verzetten zich tegen een grootschalige opvang. De Oostenrijkse minister van Binnenlandse Zaken Karl Nehammer zei woensdag dat Oostenrijk zijn deel de voorbije jaren al gedaan heeft. Het land ving de voorbije vijf jaar 130.000 Afghanen op. De Oostenrijkse regering blijft ook van plan uitgeprocedeerde Afghanen uit te zetten. Als dat niet langer naar Afghanistan kan, pleit ze voor deportatiecentra in de regio. Griekenland, dat nog altijd worstelt met de nasleep van de vluchtelingencrisis van 2015, liet weten dat het niet weer de toegangspoort tot Europa wil zijn.

Zonder expliciete inspanningen van de Europese landen is het de vraag hoeveel Afghaanse vluchtelingen en asielzoekers Europa zullen bereiken. Het gros zal sowieso in de regio rond Afghanistan terechtkomen. Een doortocht naar Europa is niet evident, omdat de toegang tot de EU sinds de migratiecrisis van 2015 veel moeilijker is geworden. De Balkanlanden hebben hun grenzen streng beveiligd en Griekenland organiseert pushbacks, ook al zijn die verboden onder internationaal en Europees recht.