Frustratie over Hongaarse holebiwet plaatst Europa voor een dilemma

Een Hongaarse uitgeverij kreeg woensdag een boete van 707 euro en een verbod voor het verdelen van een kinderboek dat prenten bevat van een kind met twee mama's. Die straf is een rechtstreeks gevolg van de Hongaarse holebiwet, die het verstrekken van informatie en beelden over seksuele geaardheid verbiedt aan kinderen onder 18 jaar.

Tijdens een EU-top eind juni werd de Hongaarse leider Viktor Orbán door zijn collega's uit de overige lidstaten zwaar aangepakt over die wet. De Commissie startte een inbreukprocedure op. 'De wet discrimineert op basis van de seksuele oriëntatie en gaat in tegen de waarden van de Europese Unie', zei Vera Jourova, de vice-voorzitster van de Commissie en bevoegd voor waarden en transparantie. Als Hongarije niet inbindt na onze juridische bezwaren zal de Commissie 'alle mogelijke middelen inzetten om het tij te keren', zei voorzitster Ursula von der Leyen in het Europees Parlement.

Het EU-halfrond neemt evenwel geen genoegen met die beloftes en trage procedures. Het eist actie van de Commissie. Twee mogelijkheden liggen op tafel om het regime van Orbán in zijn portefeuille te raken. Maar allebei plaatsen ze de Europese Commissie voor een dilemma: grof geschut vanuit Brussel geeft Orbán munitie om Europa in de aanloop naar de verkiezingen in 2022 te demoniseren en nogmaals verlengingen te spelen als Hongaarse premier.

Herstelplan

De Europese Commissie talmt met de goedkeuring van het Hongaarse herstelplan, goed voor 7,2 miljard euro aan Europese middelen. Dat fiat moet er voor 12 juli liggen, maar Europa eist dat Boedapest meer doet in de strijd tegen corruptie, een onafhankelijk parket opzet en de onafhankelijkheid van het gerecht versterkt. Alleen zo zijn er garanties dat de Europese miljarden correct besteed worden.

De EU-bekommernissen over corruptie en machtsmisbruik met Europese fondsen maakten in 2019 deel uit van de EU-aanbevelingen aan Hongarije. Om EU-geld te krijgen moet een substantieel deel van de aanbevelingen worden meegenomen in de hervormingsplannen van elke regering.

Toch is voorlopig geen sprake van de opschorting van het fiat voor het Hongaarse herstelplan, benadrukt de Commissie. Het overleg met Boedapest gaat onverminderd voort. Om een afkeuring te vermijden kan Hongarije extra tijd vragen voor overleg met de Commissie. Polen maakte daar eerder gebruik van.

Inhouden subsidies

Een andere mogelijkheid om Hongarije bij het nekvel te grijpen, is de uitbetaling van Europese steun uit de begroting van de Unie afhankelijk te maken van de eerbiediging van de rechtsstaat. Die optie bestaat pas sinds dit jaar, maar bleef tot nog toe ongebruikt. Von der Leyen herhaalde voor het Europees Parlement dat ze dat mechanisme pas in de herfst opstart. De Commissie wacht de uitspraak af van het Europees Hof van Justitie over de wettelijkheid van dat nieuwe wapen.

Een onafhankelijke studie in opdracht van het Europees Parlement roept nu al op tot financiële sancties. De professoren John Morijn, Dan Keleman en Kim Scheppele noemen het gebrek aan transparant beheer van EU-fondsen, aan daadwerkelijke vervolging van fraude en het ontbreken van een onafhankelijk gerecht een 'serieus risico voor de budgettaire belangen van de Europese Unie'.