Europees mensenrechtenhof: 'Facebook-gebruiker verantwoordelijk voor reacties van anderen'

De veroordeling van de Franse politicus Julien Sanchez, die racistische en haatdragende commentaren op zijn Facebook-pagina liet staan, is geen schending van het recht op vrije meningsuiting. Dat heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld in een arrest.

Aanhangers van de politicus - de huidige burgemeester van Beaucaire voor de extreemrechtse partij Rassemblement National - hadden in 2011 haatdragende reacties geschreven onder een bericht op zijn openbaar Facebook-profiel. Dat bericht ging over een Europees Parlementslid, die ook schepen was in het naburige Nîmes. ‘Deze man heeft Nîmes veranderd in Algiers’, schreef een volger. ‘Het is geen verrassing dat hij Brussel koos, hoofdstad van de nieuwe shariawereldorde.’ Hij noemde moslims 'uitschot, dat de hele dag drugs verkoopt' en schreef dat zij 'stenen gooien naar auto's van witte mensen'.

Een Franse rechtbank veroordeelde de auteur van de commentaren, maar legde ook Sanchez een boete van 4.000 euro op. De correctionele rechtbank achtte de politicus schuldig aan het verspreiden van haat en geweld, omdat hij de beheerder was van een openbaar profiel. Sanchez had zijn volgers opgeroepen hun commentaren te 'monitoren', maar had ze niet meteen verwijderd. De rechter in hoger beroep bevestigde die straf.

Opmerkelijk

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) oordeelt nu dat de uitspraak van de Franse rechters geen schending is van het recht op vrije meningsuiting. Het hof schrijft nadrukkelijk dat de politicus niet veroordeeld is voor het uiten van zijn mening, maar wegens het niet tijdig verwijderen van strafbare uitspraken op zijn profiel.

'Het is een opmerkelijk arrest', zegt Sofie Royer, postdoctoraal onderzoeker strafrecht (KU Leuven). 'Het hof vindt de vrijheid van meningsuiting altijd zeer belangrijk, zeker als het gaat over politici. Hier zie je dat het sterk de nadruk legt op de zorgplicht van de gebruiker, zeker als het profiel openbaar is.'

Hoe waarschijnlijk is zo'n veroordeling in België? Royer: 'Onze wetgeving vereist een bijzonder opzet - je moet de intentie hebben om aan te zetten tot haat of geweld. Het lijkt niet waarschijnlijk dat rechters in ons land een politicus veroordelen als die commentaren niet verwijdert.' Helemaal uitgesloten is het volgens Royer ook niet: 'Iemand is al eens veroordeeld omdat hij een Facebook-groep had gemaakt waarin racistische commentaren stonden. De beklaagde had zo'n commentaar een like gegeven. Zo had hij volgens de rechter een platform gecreëerd om die boodschap te verspreiden.'

Censuur

De Franse veroordeling is des te opmerkelijker omdat de auteur van het commentaar zelf ook veroordeeld werd in de zaak. 'Als het gaat over drukpersmisdrijven - en dat kunnen dus ook commentaren zijn op openbare profielen - vervolgt het gerecht altijd eerst de auteur. Als die onvindbaar is, zoekt justitie hogerop.'

Dat gebeurde eerder in het Delfi-arrest. Een nieuwsplatform werd veroordeeld omdat het onwettige commentaren van volgers niet verwijderde. 'Maar toen zijn de auteurs niet gevonden', zegt Royer. Bovendien was Delfi een bedrijf, bij Sanchez ging het over een persoonlijk profiel. Het is niet altijd gemakkelijk te beoordelen wat een strafbare reactie is en wat niet. Dit arrest kan tot censuur leiden.'

Royer vindt de uitspraak van het hof voorts opvallend omdat het eerder nog oordeelde dat de veroordeling van een imam die op Facebook terroristische propaganda had gerepost een schending uitmaakte van zijn recht op vrije meningsuiting. De imam was veroordeeld tot een gevangenisstraf met uitstel. 'Het is moeilijk twee arresten met elkaar te vergelijken', zegt Royer. 'Mogelijk heeft de straf doorgewogen in het oordeel van het hof. Het EHRM kijkt altijd of de straf proportioneel is. Een geldboete weegt minder zwaar door dan een gevangenisstraf.'

Het arrest leidt opschudding in de politiek. N-VA-Kamerfractieleider Peter De Roover heeft het over een 'bijzonder onthutsend arrest'. 'Een politicus wordt blijkbaar geacht op te treden als rechter en te oordelen wat zijn volgers al dan niet mogen schrijven als reactie', zegt hij.