Mastodon, het netwerk dat Twitter gebruikers afsnoept

Nu het Elon Musk-tijdperk aanbreekt bij het sociale medium Twitter, knikken sommige knieën. Een deel van de gebruikers is bezorgd dat onder aansturing van de nieuwe eigenaar - die van vrije meningsuiting zijn voornaamste doel heeft gemaakt - de toon zal verharden en de sfeer verziekt wordt.

Dat zet een deel van de gebruikers aan andere horizonten te verkennen voor hun dagelijkse dosis sociale en andere updates. Het platform dat daarbij het duidelijkst de neus aan het venster steekt is Mastodon, een in 2016 door de Duitse ontwikkelaar Eugen Rochko opgericht sociaal platform met een vergelijkbare insteek als Twitter.

Sinds Musk zich officieel tot 'chief twit' heeft gedoopt bij Twitter, ziet het platform de gebruikers toestromen. Sommige servers waarop het gedecentraliseerde platform draait kreunden al onder de instroom. Zondag verwelkomde Mastodon naar eigen zeggen 70.000 nieuwe gebruikers in een dag.

Toots en boosts

Maar wat is Mastodon nu eigenlijk? Laten we beginnen bij de gelijkenissen met Twitter, waarvoor het een alternatief wil zijn. Gebruikers delen er korte berichten die toots heten in plaats van tweets. En die kunnen ook door andere gebruikers worden overgenomen, met boosts in plaats van retweets.

Klinkt herkenbaar, maar Mastodon is meer dan een simpele kloon. Het verschil met Twitter is dat Mastodon niet draait op een gigantische server van één bedrijf. Als gebruiker moet je een keuze maken tussen vele verschillende servers, die elk hun eigen insteek en regels hebben, maar die wel met elkaar communiceren. Je kan daarbij gaan voor de meest gebruikte algemene mastodon.social-server, waar je een beetje van alles krijgt voorgeschoteld. Maar er zijn ook meer afgelijnde niches, die soms een klein maar toegewijd publiek aantrekken.

Miljardairsgrillen

Die decentraal georganiseerde aanpak oogt in het begin wat ingewikkeld en overweldigend, maar heeft een belangrijk voordeel. Omdat alle gemeenschappen hun eigen server organiseren en bekostigen, is er geen bedrijf dat winst moet puren uit het platform. Vaak bedragen de kosten maar enkele tientallen euro's en zijn het de gebruikers die ze samen dragen. Dat maakt dat geen gebruikersdata moeten worden geoogst om aan adverteerders te verkopen. Het is een platform voor en door de gebruikers.

'We staan voor een visie op sociale media die niet kan worden gekocht en gecontroleerd door eender welke miljardair', drukt de organisatie het zelf uit. 'Ons vermogen om met elkaar te communiceren op het internet mag niet aan de grillen van één commercieel bedrijf zijn overgeleverd.'

Die filosofie komt wel met uitdagingen. Zo heeft elke 'gemeenschap' binnen Mastodon eigen regels die moeten worden afgedwongen. Dat houdt in dat de berichten die geplaatst worden, gemodereerd moeten worden, iets wat je relatief gemakkelijk georganiseerd krijgt bij weinig gebruikers, maar wat moeilijker wordt bij een grote instroom.

Dat lijkt de potentiële achilleshiel van Mastodon. Hoewel er een publiek is voor zowel de anders georganiseerde insteek als de filosofie, vraagt het platform meer inspanning van de gebruiker. Maar de geschiedenis maakt duidelijk dat de grote massa meer liefhebber is van de weg van de minste weerstand. Of Twitter Mastodon dus echt als concurrent moet vrezen, is nog verre van zeker.

Exodus

Eerdere 'exodussen' uit Twitter hebben dat al duidelijk gemaakt. Deze keer vluchten vooral mensen die bang zijn voor meer racisme, seksisme, homo- en transfobie en algemeen conflict op Twitter - laten we ze gemakshalve de 'linkerzijde' van het politieke spectrum noemen. Vorig jaar was het de andere zijde die met luide stem aankondigde naar andere oorden te trekken.

Nadat de vorige Amerikaanse president Donald Trump wegens haatzaaierij en aanzetten tot geweld werd verbannen van Twitter, trok de 'rechterkant' weg naar platformen die meer gericht waren op absolute vrijheid van meningsuiting. Het ging om Parler - onlangs overgenomen door de controversiële rapper Kanye West - en het door Trump zelf mee opgerichte Truth.Social. Geen van die platformen bleek toen echt een doorn in het oog van Twitter.

Zelfs als Mastodon Twitter niet wegspeelt als concurrent, kan het platform nuttig zijn, merkt computerwetenschapper en comedian Jeroen Baert - via Twitter - op. 'Zelfs als het leeuwendeel van de mensen die vandaag een alternatief netwerk proberen terugbotsen, is het leerrijk, nuttig en verrijkend', zegt Baert. 'Om te leren dat sociale netwerken waarin we autonomie behouden mogelijk zijn. Dat het anders kan. Dat een sociaal netwerk je niet moet gijzelen.'