Reis door Europa in negen foto-expo's | Wat is nog fotografie in een wereld van AI-beelden?

Digitale technologie heeft de manier waarop beelden gecreëerd worden sterk veranderd. Vandaag worden steeds meer beelden door AI gegenereerd. Maar is dat nog fotografie? En hoe waarachtig zijn die beelden? De tentoonstelling ‘Welt anschauen’ in Chemnitz in het voormalige Oost-Duitsland reflecteert daarover en onderzoekt hoe kunstenaars omgaan met die nieuwe mogelijkheden. Het resultaat is intrigerend.

‘We worden overspoeld door fake manipulatieve beelden die de waarheid geweld aandoen’, vertelt Sabine Maria Schmidt, curator bij Kunstsammlungen Chemnitz. ‘Het is belangrijk dat een museum mensen helpt beelden beter te lezen. Ik vergelijk het met middeleeuwse schilderkunst. Daar moet je ook de context, de (kunst)geschiedenis, de symbolen en de iconografische tradities kennen om alles goed te kunnen begrijpen. Vandaag moet je de technieken voor het creëren van beelden kennen. Je mag niet zomaar elk beeld voor waar aannemen. Op deze tentoonstelling zie je beelden die niet echt zijn. Waarbij je je telkens afvraagt: is het nu fotografie of niet?’

Kunstsammlungen Chemnitz is geen fotografiemuseum, maar een groot stedelijk museum met verschillende locaties. ‘Als curator ben ik verantwoordelijk voor hedendaagse kunst, maar ik ben ook sterk geïnteresseerd in film, video en fotografie’, zegt Schmidt. ‘Daarom wou ik deze tentoonstelling absoluut maken. Ik kende al heel wat van de kunstenaars die we tonen. Zoals Darktaxa-project, een open tijdelijke groepering van fotografen en kunstenaars die experimenteel werken op het snijpunt van fotografie en nieuwe digitale beeldtechnieken.’ Een centraal stuk van de tentoonstelling is een installatie die de groep voor Chemnitz creëerde.

De beelden bij dit artikel zijn gemaakt door leden van Darktaxa-project. Het eerste is een compositie van Alex Grein. ‘Ze gebruikt het scherm van haar iPhone om de achtergrond te creëren, plaatst dan een klein miniatuurobject op het scherm en fotografeert het geheel opnieuw’, legt Schmidt uit.

Het tweede, van Johannes Post, vindt ze een heel symbolisch beeld. ‘Het ziet eruit als een computer, een helm, een voetbal, een videocamera, allemaal tegelijk. Met componenten van toestellen maakt hij iets wat nog niet bestond. Het lijkt een beeld dat door een kunstenaar gemaakt is, maar het is door een beeldgenerator gecreëerd op basis van prompts, de communicatie tussen mensen en AI-taalmodellen. En het bewijst: goede kunstenaars beïnvloeden AI positief.’

Het derde, van Ralf Brueck, noemt Schmidt architectuur die zichzelf vervormt. ‘Hij bewerkt zijn beelden heel sterk, tekent en schildert erop met computerprogramma’s. De oorspronkelijke beelden zijn handgemaakt, maar worden dan digitaal gefinetuned en gemanipuleerd.’

Schmidt is ook heel enthousiast over verschillende andere kunstenaars die in de expo te zien zijn. Zo onderzoekt Julius Brauckmann hoe fruit zichzelf fotografeert. ‘Hij maakt fruitselfies, met citroenen in bomen bijvoorbeeld.’ En Corinna Schnitt presenteert een verzameling van onmogelijke trappenhuizen. ‘Het is een soort illusie, zoals in de tekeningen van Escher.’

Ze wil ook graag nog Juergen Staack vermelden. ‘Hij print beelden op zand en creëert dan via een luidspreker vibraties, waardoor het beeld weer vervalt tot stof.’ En Katarina Dubovská, die gepubliceerde foto’s recycleert door de inkt en het papier te extraheren en te hergebruiken. ‘De expo toont wat er op dit moment gebeurt op het vlak van fotografie’, zo vat ze samen, ‘en dat is heel interessant.’

Waar: Kunstsammlungen Chemnitz, Theaterplatz 1, Chemnitz, Duitsland.

Wanneer: Nog tot 27 oktober. Van dinsdag tot zondag van 11 tot 18 uur, op woensdag tot 21 uur.

Website: https://www.kunstsammlungen-chemnitz.de/ausstellungen/welt-anschauen