Een wrang gevoel van schoonheid bij de Vanhaerents Art Collection

De expositieruimte Tripostal, vlak bij de twee treinstations van Rijsel, loopt vol schoolkinderen. Het werk met zes reuzen 'Colossi' van de Canadese kunstenaar David Altmejd valt erg bij hen in de smaak. De sculpturen zijn vernuftig geconstrueerde gehavende spiegelinstallaties die uit een sciencefictionfilm ontsnapt zijn. Of ze het goed voor hebben met de mens, valt niet te zeggen. Maar ze maken indruk, niet alleen op jongeren.

Het is geen toeval dat er zo veel schoolkinderen rondlopen. De tentoonstelling 'Au bout de mes rêves' is een initiatief van Lille3000, dat werd opgericht in 2004 toen Rijsel culturele hoofdstad van Europa was. De organisatie wil zoveel mogelijk kinderen met cultuur in aanraking brengen, en dus zijn er veel schooluitstappen. Daarna kunnen de kinderen hun ouders verleiden. Ieder kind krijgt na het bezoek twee gratis kaarten mee, in de hoop dat de ouders ook eens komen.

Altmejd is een van de 35 kunstenaars op de tentoonstelling met uitsluitend werk uit de Vanhaerents Art Collection. De voormalige bouwondernemer Walter Vanhaerents begon die verzameling met hedendaagse en moderne kunst in de jaren 80 aan te leggen. Zijn kinderen Joost en Els staan hem al een aantal jaar bij. Hun collectie is ondergebracht in een groot depot in Anderlecht dat enkele dagen per maand op afspraak te bezoeken is.

Het is de komende maanden eenvoudiger om naar Rijsel af te zakken. Tripostal is een atypische exporuimte. Het was ooit een postsorteercentrum, maar kreeg een culturele bestemming toen het te klein werd. Het ademt nog altijd een industriële sfeer uit, ideaal voor de vaak grote sculpturen en installaties van Vanhaerents.

Prestigieus

'De kiem van de expo is in 2015 in Venetië gelegd. Martine Aubry, de burgemeester van Rijsel, zag daar toen onze tentoonstelling 'Heartbreak Hotel'. Zo zijn we in gesprek geraakt. Mijn vader droomde er al langer van de collectie hier te kunnen tonen. We passen nu in een prestigieus lijstje. De collecties van Saatchi en Pinault hebben hier ook gestaan. In 2013 was er met 'Passions Secrètes' al eens een tentoonstelling met werk van verschillende privéverzamelaars uit West-Vlaanderen. Maar zij wilden anoniem blijven, terwijl wij onze collectie net meer bekendheid willen geven', zegt Joost Vanhaerents.

De tentoonstelling, waarvoor de familie samenwerkte met cocurator Caroline David, voelt enigszins vertrouwd aan voor wie de Vanhaerents-collectie kent. Maar er zijn ook best nieuwe of weinig getoonde werken te zien. Bij ieder kunstwerk krijg je uitgebreid uitleg, opgetekend door Joost. 'Er zijn verzamelaars die amper weten wat ze kopen. Daar kan mijn verstand niet bij. Ik verzamel zoveel informatie als mogelijk over ieder object dat we aanschaffen.'

Als toegangspoort tot de expo maakte de Argentijnse kunstenaar Tomás Saraceno de nieuwe installatie 'Cloud Cities: mise-en-aeroscène', gebaseerd op werken uit de Vanhaerents-collectie. De installatie is een futuristische ruimtestad die zweeft langs de skyline van Rijsel. Voor Saraceno dient het werk tot bewustwording van de bedenkelijke staat van de aarde en ligt de toekomst mogelijk in de ruimte.

Uit de comfortzone

Er is veel aandacht voor de kolonisatie en hoe de kunst daarmee afrekent. De geweldige installatie 'Leisure Lady (with Ocelots)' van de Brits-Nigeriaanse kunstenaar Yinka Shonibare stelt een vrouw zonder hoofd voor - haar kleed suggereert dat ze bij de upper class van de 19de eeuw hoort - die met drie exotische katten paradeert. De installatie is perfect omkaderd met schilderijen van Joy Labinjo, die eveneens uit Nigeria afkomstig is. Ze maakte onder meer een reeks naakte zelfportretten, een verwijzing naar de Nigeriaanse koloniale geschiedenis. Als de vrouwen het niet eens waren met de Britse plaatselijke politiek, demonstreerden ze naakt.

De samenhorigheid van de bezoekers wordt speels getest bij de installatie 'Oneness' van de Japanse Mariko Mori. Ze creëerde een kring met zes aliens. De bezoekers worden uitgenodigd te knielen en hun hand op het hart van de figuren te leggen. Zo begint het te kloppen en lichten hun ogen op. Alleen, dat moet wel met zes bezoekers tegelijk gebeuren. Je ziet de aarzeling bij een koppeltje: 'Moeten we hier vier wildvreemde mensen aanspreken?' Mori trekt je uit je comfortzone. Knap gevonden.

Het is niet het enige Japanse werk in de collectie van de familie Vanhaerents. Ze bezit ook kunst van onder meer Takashi Murakami en Yoshitomo Nara. Hun werken gaan vaak terug op de mangacultuur rond Japanse stripverhalen. Tegelijk stralen ze een zekere kwetsbaarheid en eenzaamheid uit.

Aan het einde van de expo krijgt de Zwitserse kunstenaar Ugo Rondinone een aparte zaal die zijn breed scala aan werken perfect illustreert. Een clown ligt op de grond. Een beetje ontluisterend, want de humor is ver te zoeken in de sculptuur. Opnieuw word je als bezoeker op het verkeerde been gezet. Het is de grote verdienste van de Vanhaerents Art Collection. Ze is visueel ijzersterk, maar gaat veel verder dan de pure schoonheid.

'Au bout de mes rêves' loopt tot 14 januari in Tripostal in Rijsel.