Digitale reconstructie maakt blik in uitzonderlijk Stocletpaleis mogelijk

Een mens zou er zijn arm voor geven, of zelfs nog meer, om te kunnen rondlopen in het Stocletpaleis aan de Tervurenlaan in Sint-Pieters-Woluwe. Het gebouw uit 1911 van de Oostenrijker Josef Hoffmann is een vroegmodernistische parel. Maar de nazaten van de familie Stoclet weigeren al twee decennia halsstarrig om het gebouw open te stellen voor het publiek.

En toch kan je vanaf vandaag een glimp opvangen van het paleis in zijn begindagen. Twee onderzoekers van de ULB, David Lo Buglio en Jean Trottet, werkten twee jaar aan een digitale reconstructie van de meest in het oog springende delen van het huis: de hal, de eetkamer en het muziektheater. Het resultaat is een impressionante film van zes minuten, die te zien is op de expo 'Stoclet 1911, Reconstructie' in het Museum Kunst en Geschiedenis in het Jubelpark in Brussel. Ze vormt de epiloog van de tentoonstelling over Hoffmann, een Weense leverancier van schoonheid.

Het straffe aan de digitale reconstructie is dat Lo Buglio en Trottet nooit een voet in het paleis hebben gezet. Ze hebben er geen opnames gemaakt, zoals je verkeerdelijk zou kunnen denken. 'We mochten niet binnen van de familie', zegt Trottet. 'Ik kan dus niet zeggen of het gebouw er nog zo uitziet als in onze digitale versie. We hebben ons gebaseerd op de originele plannen, documenten, foto's, enzovoort. De film is een eerste fase. We willen nog veel andere kamers digitaal reconstrueren.'

Het protest van de familie Stoclet beperkte zich niet tot het weigeren van de toegang. Vorige maand wilde ze zelfs via een kortgeding het tonen van de film verbieden. Die vormde een inbreuk op hun privacy, vonden de nazaten. Uiteindelijk bereikten de familie en Urban.Brussels (de stedenbouwkundige administratie van het Brussels Gewest) een akkoord. Tot grote tevredenheid van staatssecretaris voor Erfgoed Ans Persoons (Vooruit). Zij vindt dat het Stocletpaleis, sinds 2009 Unesco-werelderfgoed, deel uitmaakt van het Brusselse erfgoed en een paar keer per jaar voor het publiek toegankelijk moet worden.

Gustav Klimt

Meer dan zes minuten heb je niet nodig om overtuigd te worden van het uitzonderlijke karakter van het Stocletpaleis. Het exquise marmer, de stijlvolle meubels, de schilderijen en decoratie van Fernand Khnopff, en als absoluut hoogtepunt de fries van Gustav Klimt in de eetkamer. Het is een driedelig mozaïek dat bestaat uit halfedelstenen, verguld inlegwerk en email.

Dat Klimt de huiskunstenaar was, toont dat het paleis dus wat mocht kosten. Hoffman kreeg de opdracht van het echtpaar Adolphe Stoclet en Suzanne Stevens. Zij was de nicht van de societyschilder Alfred Stevens, hij was de zoon van Victor Stoclet, een industrieel die in 1872 voorzitter werd van de Generale Maatschappij en het industriële imperium van de familie tot in Perzië en China uitbreidde.

Het echtpaar Stoclet-Stevens was aan het begin van de 20ste eeuw helemaal gewonnen voor de moderniteit in kunst en architectuur, met schoonheid als uitgangspunt. Zo kwamen ze uit bij Hoffmann. De opdracht die hij kreeg was simpel: ontwerp een gebouw waar plaats is voor een grote kunstcollectie, waar concerten georganiseerd kunnen worden en waar mensen van standing op een deftige manier ontvangen kunnen worden.

Gesamtkunstwerk

Hoffmann was een tijdgenoot van Victor Horta en Henry Van de Velde, maar je mag hem niet vereenzelvigen met de art nouveau. Hij was eerder een modernist met een voorliefde voor geometrische vormen die zich niet gemakkelijk in een afgelijnd vakje liet plaatsen. Hoffmann was een van de oprichters van de Wiener Secession (de Oostenrijkse versie van de Duitse jugendstil) en lag aan de basis van de Wiener Werkstätte, de befaamde Weense werkplaats voor meubilair, sieraden en decoratie. Ze stond voor kwaliteit tegen een betaalbare prijs en wilde de levenskwaliteit van zoveel mogelijk mensen verhogen.

Hoffmann en de Stoclets kozen voor een gesamtkunstwerk. Alles moest in harmonie zijn. Dat zie je overduidelijk op het filmpje van de ULB-onderzoekers. Het heeft geen zin de verschillende onderdelen van het huis te bespreken, omdat je het als een geheel moet zien. De beelden zijn zo gemonteerd dat je het gevoel hebt dat je in je eentje door het paleis wandelt.

Hoffmann was in 1906 klaar met zijn ontwerp. In juli van dat jaar werd de bouwvergunning afgeleverd. Eind 1911 werd het huis opgeleverd. In prijzen van vandaag kostte het zo'n 7 miljoen euro. Een smak geld, maar daarvoor kregen de Stoclets een huis dat de tand des tijds moeiteloos doorstaat. Nu nog de poort openkrijgen.

'Stoclet 1911, Reconstructie' en 'Josef Hoffmann: in de ban van Schoonheid' lopen tot 14 april in het Museum Kunst en Geschiedenis. De cataloog is uitgegeven bij Hannibal.