'Ik mis zingeving'

Muziek is een vreemd fenomeen', zegt Stijn Meuris, veertig intussen. 'Het is niet nodig om in onze levensbehoefte te voorzien. En toch vinden we het belangrijk. Hoewel ik niets heb tegen muziek die dient om mensen te entertainen en zelfs aan het dansen te zetten, wilde ik dit keer een ernstige plaat maken. Ook met Noordkaap probeerde ik dat al, maar om een of andere reden viel het nooit echt in de plooi. Nu wilde ik definitief af van de vaudeville. Verwacht dus geen nummers als 'Ik hou van u'.

'Het klinkt misschien hoogdravend en arrogant - zo bedoel ik het niet - maar ik ben op een leeftijd gekomen dat als je de essentie wil overhouden, je alleen maar ernstig bezig kunt zijn. Pas op, Het gaat hier niet over genres: ik ben ervan overtuigd dat Kylie Minogue heel ernstig bezig is. Noem het voor mijn part vakmanschap. Maar waar ik niet meer tegenkan - ik heb ook geen tienerkinderen die mijn opinie daarover wijzigen - is al de zever, alle slecht gemaakte dingen. Ik krijg het daarvan op mijn heupen, en dat heeft niets met verrechtsing of conservatisme te maken. Ik weet niet goed hoe ik dat gevoel moet verwoorden.'

Stijn Meuris: 'Is het misschien een soort van streven naar het goede in de dingen? Voor mij moet een concert niet meer eindigen met duizend T-shirts die in de lucht zwaaien omdat een neger met gouden kettingen geroepen heeft: 'I wanna see your T-shirts'. Ik merk veel te veel dat het entertainmentgehalte de overhand heeft genomen.'

'Het was al moeilijk om aan de mensen uit te leggen dat de termen 'afzetgebied', 'nichemarkt' of 'doelpubliek' nooit, noch bij Monza, noch bij Noordkaap, noch in het eerste groepje dat ik had op mijn zeventiende, een rol gespeeld hebben. Anno 2005 moet je tegelijk vermelden dat geen haar op mijn hoofd ook maar een seconde bezig is geweest met de vraag: 'Moeten we daar nu beroemd mee worden?' Dat lijkt banaal, maar het is in de muzieksector een belangrijk punt geworden. Meer en meer groepen ontstaan vanuit het idee zo snel mogelijk in de boekskes te komen. In hun optiek is 'het BV-schap' belangrijker dan de muziek.'

'Ik kan ook niet meer tegen de lightversie van de lightversie van het origineel. Er zijn nog dingen die ertoe doen, hè. Het half jaar waarin Nirvana en Pearl Jam doorbraken, deed er toe. Maar de vierde poging tot Nirvana, die dan Nickelback heet, niet meer. En dat zeg ik niet omdat ik ondertussen veertig ben. Het tegenargument dat je vaak hoort, is dat zo'n groep voor een tiener dezelfde emotionele impact heeft, maar dat weiger ik halsstarrig te geloven.'

'Ken je de MTV-reeks 'Cribs'? Ik word ziek van dat programma. Een cameraploeg bezoekt de villa's van beroemde Amerikaanse popsterren. Het gekke is dat zo'n programma's de illusie geeft aan een 16-jarige Amerikaan dat hij als hij beroemd wordt ook zo'n kast van een huis heeft. Gaat het dan nog om de muziek? Nee, natuurlijk niet.'

'Het eindigt meestal aan de voorkant van die altijd smakeloze Amerikaanse villa. Je hoort dan steevast iemand zeggen: 'Yeah, it's a bit like the latin roman style'. Dan denk ik: 'Man, zwijg toch. Je bent nog nooit in je leven in Rome geweest.' Op de oprit staat het wagenpark: de zwarte Hummer, de gewone Mercedes 500 SL om naar de winkel te gaan, de 4X4 aangedreven Volvo van een van de vriendinnen. Sommige mensen zeggen mij dan: 'Dat is toch grappig.' Wel, ik vind dat helemaal niet grappig. Volgens mij is dat het Romeinse Rijk onder Caligula voor de val.'

Is dat dan het 'soortement comfort', het 'soort van vrede' dat u verdacht vindt en waarover u het hebt op de nieuwe plaat?

Meuris: 'Er is iets heel raars aan de hand. Men zegt ons altijd dat het heel erg goed met ons gaat: we hebben nog nooit zoveel centen gehad, zoveel goede auto's, zo'n lekker eten. We zijn het op twee na rijkste land ter wereld, maar - het klinkt bijna achterhaald - er zijn godverdomme 600.000 werklozen.'

'Het gaat erg goed met ons, maar anderzijds voel je vreemd genoeg een bepaalde spanning die uit die rust komt. In principe moet je kunnen zeggen dat inwoners van een land dat niet bedreigd wordt door een oorlog of een hongersnood zich behoorlijk goed in hun vel moeten voelen. Maar er bestaat geen enkel land met zoveel zelfmoorden en depressies. Wat is er aan de hand?'

'Ik noem dat een soort van vrede, maar het is tegelijk ook een soort onrust. Onlangs zei een vooraanstaand denker in Knack dat een licht conflict positief zou zijn voor ons geestelijk welzijn. Hij verwoordde precies wat ik bedoel. We moeten afstappen van politici die techneuten zijn en teruggaan naar politici die een discours kunnen volgen en niet meer zeggen wat hen voorgekauwd is door een deskundige, die hen vooral wijst op wat ze zeker niet mogen zeggen.'

'Ik ben niet slim genoeg om een metafysisch model van hoe een samenleving moet evolueren voor te stellen. Maar in nummers als 'Een Soort Van Vrede' en 'Rijkdom' probeer ik dat idee wel te vertalen.'

Komt het niet vooral neer op een teloorgang van de grote ideologieën?

Meuris: 'Absoluut. En we hebben er sterk genoeg ook geen nodig. We zijn eindelijk aanbeland in de 'No Guru, No Method, No Teaching'-era. Aanvankelijk leek dat nog het hoogste streven. Het straalt autonomie en vrijheid van denken uit. Maar nu we het bereikt hebben, voelen we toch een gemis.'

'Ik ben een atheïst, maar ik ben er niet trots op. Ik zal nooit naar de kerk gaan. Ik moet die symboliek niet, ik vertrouw ze niet, vind ze hypocriet. Maar ik mis wel een bepaalde spirituele zingeving. Misschien heeft het met Lidia's zelfmoord te maken, maar ik ben een heel klein beetje jaloers op mensen die wel geloven en op de manier waarop zij die spirituele knop kunnen aanzetten. Ik heb heel veel reserves tegen de zuiderse culturen en de islam, iets wat tegenwoordig gelukkig gezegd mag worden, maar ik ben een beetje jaloers op hun louteringsproces.'

'Ik maakte anderhalf jaar geleden een verschrikkelijk drama mee, uitgerekend dan nog met een meisje waarvan ik overtuigd was dat ze de vrouw van mijn leven was en zij dacht er net hetzelfde over. In zeer goede omstandigheden, in een warme relatie, met goede vriendschappen errond, maakt zij een bepaalde gedragsverandering mee die door een bepaalde trigger op een groteske, brute manier leidt tot de dood.'

'Ik heb er met heel veel mensen over gebabbeld, ook met artsen. Ik heb medicatie genomen. Het was nodig. Maar ik heb het niet uitgeschreeuwd en twee weken de rolluiken laten zakken. Ik heb het niet uitgeziekt. Ik denk ook dat wij Vlamingen, of Belgen, of westerlingen in het algemeen, daar nog moeilijk toe in staat zijn.'

'Wij kijken altijd heel vreemd op als we na een bomaanslag in een of ander islamitisch land beelden zien van luid schreiende, rouwende vrouwen, met veel lawaai, gebaren en lyriek. Wij denken: 'Mensen, alstublieft, kalm aan, er is een camera in de buurt.' Die overweging maken ze daar nooit. Ze maken wel drie dagen lawaai onder elkaar en om een of andere reden is het daarna uit hun systeem, terwijl wij na de dood van een naaste heel verkrampt reageren.'

Zorgt muziek maken bij u dan niet, al was het maar gedeeltelijk, voor een loutering?

Meuris: 'Ja, het is mijn enige loutering, maar het kost ook ontzettend veel inspanning. Terwijl een keer goed uitjanken en met je hoofd tegen de muur bonken die inspanning niet vergt. Daar moet je niet voor repeteren. Daar moet je ook geen 120 kilometer, in mijn geval van Hasselt naar Ekeren, rijden om te kunnen repeteren.'

'Muziek is een erg inefficiënte methode om uiteindelijk iets te kunnen doen wat op een podium amper anderhalf uur duurt. We hadden het er gisteren nog over met de groep. Voor de try-out in Herentals hebben we drie dagen gerepeteerd. We waren allemaal doodop voor we het podium op moesten. 'Wat een rare hobby is dit', klonk het gemeend. Dat doet toch niemand. Ja, een veldrijder misschien.'

'En al waren we uitgeput, het try-outconcert verliep nagenoeg perfect. Er hing een bijna snijdende sfeer in de zaal. Zo moet het. Ik wil muziek maken waar mensen schrik van krijgen. Niet dat ik hen wil confronteren met mijn eigen donkerte, maar het werd wel tijd om iets te doen waarbij niet meteen de handjes op elkaar gingen.'

U regisseert 'Week van liefde', de nieuwe Canvas-reeks, waarin Wim Opbrouck oudere dames interviewt over hun liefdesleven. In de tweede aflevering sprak de 89-jarige Wiesje vol vuur over haar lang geleden overleden echtgenoot. Ze zei dat er in haar latere leven nooit plaats is geweest voor iemand anders. Zij heeft haar verlies op een heel mooie manier kunnen invullen. Op de nieuwe cd van Monza ervaart u uw verdriet als 'fantoompijn'

Meuris: 'Ik heb 'Fantoompijn' ruim een jaar na de zelfmoord van Lidia geschreven. Ik had gemerkt dat ik na verloop van tijd bij sommige mensen niet meer moest afkomen met mijn gevoelens. Alles ebt weg, blijkbaar. Zelfs in mijn meest nabije vriendenkring is op een gegeven moment het onderwerp verdampt, terwijl je er zelf toch mee blijft worstelen.'

'Geloof me vrij: het is een sluimerende soundtrack die iedere dag van mijn leven begeleidt. De medische term 'fantoompijn' kwam daar heel goed mee overeen. Nee, ik ben geen ledematen kwijt, maar geestelijk was er wel iets weg. Toen Wiesje dat in haar eigen woorden vertaalde, kwam bij mij de herkenning: 'Shit, die weet wat dat betekent.' Ze is heel haar leven zodanig vol van haar man gebleven dat er geen ruimte vrijkwam voor andere contacten.'

'Met het woord fantoompijn liep ik al lang rond. Ik ben een Scrabble-mens. Ik zet constant lettertjes, klinkers en klanken achter mekaar. Maar ik zou het nooit gebruikt hebben mocht het niet van toepassing zijn. Ik ben wat dat betreft heel wiskundig in mijn teksten. Ik gebruik niet veel metaforen die niet kloppen. Ik heb graag dat de wiskunde ook nog eens overeenstemt met de poëzie, en dat is een moeilijke oefening.'

Meuris: '2004 was voor mij op dat vlak zeer louterend omdat ik constant bezig was. Onder andere met de groep, maar ook met opnames voor Woestijnvis en Wim Opbrouck. Eigenlijk heb ik veel meer schrik van 2005. Een aantal projecten stopt dit jaar na lange tijd. Tijdens het half jaar dat ik in de studio zat met Monza dacht ik veel na, maar ik had wel een erg concrete agenda. Ik heb schrik voor de harde klap die komt wanneer mijn leven weer zijn gewone gangetje zal gaan, wat in mijn geval iets te weinig gebeurt. Ik heb weer veel te hard gewerkt. Ik moet daarmee oppassen.'

Sommige artiesten danken die hoge werkethiek aan een heel strenge opvoeding.

Meuris: 'Ik niet, integendeel zelfs. Ik ben heel vrij opgevoed. En daar ben ik mijn ouders nog altijd dankbaar voor, want het is niet vanzelfsprekend je zoon van 16 in de hooischuur van de buren jarenlang luide muziek te laten maken. Half Overpelt is daar destijds waarschijnlijk getuige van geweest.'

Je zou kunnen denken dat in het landelijke en katholieke Limburg die werkethiek voortkomt uit...

Meuris: '...de schrik voor ontsporing? Maar we waren thuis niet katholiek. We waren een socialistisch gezin. Ik denk dat ze thuis dachten: 'Laat hem maar doen met zijn muziek, dan blijft hij tenminste van de straat.' Het gekke is dat uitgerekend die hobby me op de straat heeft bracht, maar wel met een soort missie.'

'Het klinkt bizar, maar het nadeel van die vrije opvoeding was precies die hoge werkdruk. Wij mochten thuis alles, zolang het maar leidde tot iets. In het begin ervoer ik dat niet als druk. Maar dat was het wel. Daardoor is muziek voor mij nooit een vrijblijvende hobby geweest. Op mijn 16de was ik bezig met Muziek, mét een hoofdletter. Ik heb heel weinig plezier beleefd aan de muziek die ik zelf maakte.'

'Dat verwijt ik mezelf soms. Ik had vroeger godverdomme veel meer muziek moeten maken om achter de wijven aan te zitten, of om gratis bier te krijgen. Ik ben tijdens optredens altijd de laatste die ontdekt dat de koelkast vol bier steekt, omdat ik ondertussen zeven keer op en neer gelopen heb tussen de geluidsmixer, de organisator en de kleedkamer.'

In de nieuwe bezetting lijkt Monza eindelijk een hechte groep. U noemde uw vorige groep Noordkaap wel eens een tien jaar durend psychologisch experiment, of een Big Brother-huis avant la lettre.

Meuris: 'Bij Noordkaap ging ik altijd als laatste naar huis en moest ik iedereen aanporren om ook de volgende dag naar de studio te komen. Nu is het heel fijn om te weten dat, terwijl ik dit interview doe, de bassist drie kilometer verder bezig is met de eindmontage van de videoclip. Dat heb ik nog nooit meegemaakt.'

'Vroeger moest ik alles zelf doen, tot en met de keuze van de schoenen op het podium. Was iemand dat vergeten, dan werd ik kwaad, want 'we waren toch een groep'. Ik heb me nooit willen profileren als 'Meuris plus'. Als ik in mijn platencollectie neus, dan zie ik ook veel bands. Er zijn natuurlijk een aantal songwriters, maar die kregen altijd rugdekking: Neil Young plus Crazy Horse, Bruce Springsteen plus E Street Band, Nick Cave plus Bad Seeds.'

'Dat groepsgegeven is tegenwoordig bijna een achterhaald idee. Het is natuurlijk niet simpel in België, want hier kan je als muzikant alleen maar overleven als je, zoals Joost Zweegers of Piet Goddaer, zegt: 'Ik ben de groep.'

Noordkaap mocht dan een wat loshangende groep zijn, jullie slaagden er wel telkens in het meest brede en diverse publiek, van Zwevezele tot Genoelselderen, naar bijvoorbeeld de AB in Brussel te doen komen.

Meuris: 'Maar dat kwam omdat we de rest van het jaar ook in Zwevezele en Genoelselderen speelden. In het begin werden we daar een beetje vies voor aangekeken. Vanaf het moment dat dEUS doorbrak - met alle respect, ik ben een grote fan - was het niet meer modieus ter provincie te trekken.'

'Ik vond dat een lichtjes arrogante stelling. Ze was ingegeven door internationale ambities, dat snapte ik wel. Maar dan vind ik nog dat je niet moet overdrijven. Je zit geen negen maanden per jaar in Engeland. Met het idee van 'Poeh, wij zijn zo exclusief dat we geen tijd meer hebben om ook in Aalst en Roeselare te spelen' sluit je jezelf wel af van een enorm potentieel aan geïnteresseerde mensen die daar toevallig wonen.'

'Ik heb in een overdreven bui mijn visie op muziek wel eens als communistisch omschreven, maar er zit een zweem van waarheid in. Communisme is misschien een slecht voorbeeld om aan muziek te koppelen. Maar het idee van de boer op trekken heb ik altijd heel romantisch gevonden. En wees gerust: ook met Monza zullen we in de kleinere zaaltjes spelen. Noem dat het Herman De Croo-syndroom in ons, dat zegt dat je overal aanwezig moet zijn.'

'Grand' is uit op EMI.