Sushi-opeethypotheek

Toch maar even bellen naar de BIB. 'De reden is dat Japan met een schuldgraad van 228 procent en een primair begrotingstekort (dus zonder rekening te houden met de rentelasten, red.) van 8,5 procent tegen 2040 nooit aan 60 procent zou geraken', klinkt het in Basel. Toch heeft de Japanse overheid veel financiële activa. 'Daarom staat die 200 procent eigenlijk gelijk aan een nettoschuld van 120 procent', stelt de BIB. Dat neemt niet weg dat er nog een pijnlijke besparingstocht wacht. Japan heeft dan wel een bevolking die ijverig spaart, maar ook een die razendsnel vergrijst. Structurele ingrepen zoals het beknibbelen op pensioenuitkeringen zijn mogelijk.

Door het systeem van omgekeerde woonkredieten aan te moedigen, kan de regering enkele vliegen in één klap slaan. Bij wat ook wel eens 'opeethypotheken' genoemd worden, verkoopt de bewoner in essentie zijn huis aan de bank. In ruil krijgt hij tot zijn overlijden het vruchtgebruik van die woning, plus een vast, maandelijks bedrag. Het langelevenrisico ligt daarom niet langer bij de verkoper, maar wel bij de bank, of het overheidsagentschap dat de kredietverstrekker daartegen verzekert. Als het huis na het overlijden verkocht wordt en er blijft genoeg over om de omgekeerde lening terug te betalen, dan gaat wat ervan rest naar de nazaten.

Opeethypotheken bestaan al sinds 1981 in Japan, maar kennen weinig succes. Amper 2 procent van de woningbezitters die daarvoor in aanmerking komen, maken er gebruik van. Daar zijn meerdere redenen voor. Zo komen appartementen er doorgaans niet voor in aanmerking, wat samenhangt met het feit dat enkel het land 'opgegeten' kan worden, en niet de woning die er op staat. Dat drukt ook de potentiële hoogte van de omgekeerde lening. Bovendien is er geen bescherming tegen een stevige waardedaling van dat land, waardoor het kan voorkomen dat gepensioneerden een deel van hun omgekeerde lening moeten terugbetalen bij een vastgoedcrash.

De overheid kan dit euvel verhelpen door, zoals in de VS het geval is, dergelijke risico's die de banken schuwen op zich te nemen. Als omgekeerde woonkredieten door een grotere zekerheid voor de gebruikers meer in zwang geraken, kan dat het voorzorgsparen van de Japanners verminderen, en via hogere consumptie de economie aanmoedigen. Van de zowat 1.500 biljoen yen (11.737 miljard euro) aan Japanse financiële activa zit naar schatting 60 procent in handen van 60-plussers. Het gemiddelde gepensioneerde gezin bezit 141.000 euro aan spaargeld en beleggingen, en 235.000 euro aan vastgoed. Tegelijkertijd geven ze, eens op rust, maandelijks tussen 235 en 340 euro meer uit dan ze binnenkrijgen. Het spaargeld en de beleggingen kunnen na verloop van tijd opgeraken, maar met een beter omgekeerd woonkrediet zijn ze tenminste zeker van een permanente inkomstenbron.

In Statler bespreekt Daan Ballegeer een stukje economische actualiteit