De zoektocht naar een schuldige

Egoyan zoomt in de film onthutsend goed in op het feit dat we voor elk drama een schuldige willen vinden, ook al is die zoektocht meestal zinloos. Want 'iemand, ergens moet verantwoordelijk zijn'.

Zonder de parallel tussen menselijke drama's en financiële drama's te ver te willen trekken, ook op de markten zie je vaak dat moegetergde beleggers en beleidslui een schuldige willen vinden. Voor de ene zijn het de shorters, een vaste waarde in elke crisis.

Voor de andere de ratingbureaus. Evolution Securities-strateeg Gary Jenkins vat het mooi samen deze ochtend: 'Zonder twijfel zullen de politici die denken dat ratingbureaus des duivels zijn opgemerkt hebben dat de S&P500 maandag 6,66 procent lager sloot. Spooky.'

Eenzelfde geluid bij Deutsche Bank-econoom Jim Reid. 'De realiteit is dat de Amerikaanse downgrade meer dan de spreekwoordelijke druppel was. De sterke koersstijging van Treasuries toont precies aan dat beleggers zich nog geen zorgen maken over Amerikaans overheidsrisico.'

Reid vervolgt evenwel. 'Het is echter mogelijk dat de markten traag onze mening beginnen te delen. Namelijk dat het financieel systeem dat het Westen de voorbije 2, 3 decennia opbouwde, onhoudbaar is. Zo een realisatie kan een cataclysme ontketenen en alles wat de grote meerderheid van beleggers gedurende hun carrière als voor de hand liggend beschouwden, op losse schroeven zetten.'

Wat is dat financieel systeem? Een systeem gebouwd op steeds meer schulden, die als bij wonder allemaal risicoloos AAA blijken. En elke crisis bestrijden met meer liquiditeitsverstrekking en eeuwigdurende nulrentes, die de al met schulden gedopeerde patiënt nog zieker en de volgende crisis nog heviger maken. Van LTCM in 1998 naar de dotcomcrash in 2000, de huizencrash van 2007, de bankencrash van 2008 naar de overhedencrash van 2011.

Belangrijker dan wie de schuldige is, is de vraag hoe geraden we hier uit. En hier zijn denk ik drie zaken belangrijk.

1. Jean-Claude Trichet is een held. We mogen er niet aan denken hoe de marktendag er maandag zou uitgezien hebben, mocht de ECB-voorzitter niet tussengekomen zijn om de etterende wonde op de Europese obligatiemarkten te stelpen. In een crisis hebben we staatsmannen of -vrouwen nodig, en Trichet is dit.

2. De ECB verdedigt het fort, terwijl de Europese politici intussen hun werk dringend moeten doen. Niet iedereen zal het er mee eens zijn, maar ik ben er absoluut van overtuigd dat de enige manier om de eurozone overeind te houden een de facto begrotingsunie is, via een forse uitbreiding van het noodfonds EFSF. Zonder begrotingsunie als cement valt de monetaire unie uiteen. Punt. Dat is duidelijk ook de visie van Trichet. Maar hij botst op een zware tegenstander: de Duitsers willen absoluut niet van zo'n begrotingstransfers horen. Lees er maar eens het straffe opiniestuk van Otmar Issing op na in de Financial Times. Issing is de voormalige hoofdeconoom van de ECB en ongeveer de 'meest Duitse Duits'.

3. Ook de VS moeten dringend hun overheidsfinanciën aanpakken. Maar dat doen ze nu door snel en hard in de uitgaven te snoeien. Terwijl de VS net het enige land in de westerse wereld is waar er flink wat ruimte is om de belastingen te verhogen. Zoals president Obama aangaf, is het overheidsbeslag in de VS nu op het laagste peil sinds de jaren 50. Zolang de Republikeinen in de VS doctrinair elke belastingsverhoging van de hand blijven doen, zijn de VS in het beste geval gedoemd tot stagnatie. Want dan is hard snijden in de overheidsuitgaven de enige optie om de overheidsfinanciën recht te trekken, wat op zijn beurt het ondernemers- en consumentenvertrouwen zwaar ondermijnt. Waardoor alle steunpilaren voor de economie wegvallen.