Facebook-baas kruipt voor het eerst publiekelijk door het stof

De onaantastbaar gewaande Facebook-baas in de onafscheidelijke hoodie trok deze week een maatpak aan voor zijn eerste publieke knieval. Mark Zuckerberg (33) moest zich verantwoorden voor het Amerikaanse parlement. De hamvraag is of het op data draaiende bedrijf zal veranderen na het grootste privacyschandaal in zijn 14-jarige bestaan. Een maand geleden kwam aan het licht dat de toegang tot 270.000 gebruikers volstond voor de politieke consultant Cambridge Analytica om de gegevens van 87 miljoen profielen binnen te halen, er precieze propaganda op af te sturen en verkiezingen mee te beïnvloeden.

Tijdens zijn verhoor stonden als protest buiten voor het parlement honderden bordkartonnen Zuckerbergs (foto). Binnen zat de Facebook-baas in kostuum, omzwermd door fotografen, op wat een beklaagdenbankje leek: die Zuckerberg had de wereld nog nooit gezien. Maar echt moeilijk kreeg de baas van het grootste socialemediaplatform ter wereld het niet. Dat lag voor een stuk aan zijn goede voorbereiding: ‘Zuck’ zeulde een in leer gebonden map mee, waarin elke potentiële topic door medewerkers in puntjes was uiteengezet. Maar ook aan de makke politici, die niet echt leken te begrijpen hoe Facebook precies werkt. ‘En hoe verdienen jullie dan geld?’, vroeg Orrin Hatch, geïntrigeerd door het feit dat Facebook gratis is. ‘Met advertenties’, antwoordde Zuckerberg, zichtbaar verbaasd dat zijn verhoorders niet vertrouwd waren met de basis van zijn businessmodel. Dat die advertenties duur verkocht worden omdat ze op de intiemste data van 2,1 miljard gebruikers teren, ontging de man. Dat Facebook al herhaaldelijk betrapt is op het slordig omspringen met die data, ook.

Toen Zuckerberg de vraag kreeg of Facebook data blijft verzamelen van wie uitlogt, zei hij enkel dat hij dat niet wist. Ongeveer elke netelige vraag ging hij uit de weg met het antwoord dat hij dat met zijn ‘team’ moest ‘checken’. Waardoor sommige vragen onbeantwoord bleven: hoe komt Facebook precies aan onze gegevens? Weet het wat zijn adverteerders met die data doen? Hoe garandeert het dat zo’n grootschalige poging tot manipulatie niet meer gebeurt?

Hoewel soms zichtbaar geërgerd door zijn antwoorden op automatische piloot leken de meeste politici al tevreden dat Zuckerberg was komen opdagen en zich netjes had gekleed. Dat lijkt meteen de grootste verwezenlijking van de hoorzitting: voor het eerst in zijn vaak turbulente geschiedenis moest het bedrijf zich publiekelijk verantwoorden. Facebook is niet zo onaantastbaar als gedacht.

Zuckerberg bevestigde zelfs een paar keer dat hij openstond voor ‘regulering’. De vraag is echter hoe die regels er kunnen uitzien, wie het initiatief neemt, en vooral, onder welk toezicht en gekoppeld aan welke sancties? Met in beide politieke kamers een Republikeinse meerderheid, een partij die gruwt van bedrijfsregulering, lijkt het onwaarschijnlijk dat hier het initiatief genomen wordt om een Amerikaanse technologiereus pijn te doen.

Maar het feit dat de kwestie regelgeving voor het eerst ter sprake kwam, betekent dat een nieuwe wind opsteekt. Bovendien kwamen de felste vragen van Republikeinen. Toen senator Lindsey Graham vroeg wie de grootste concurrent van Facebook is, kon Zuckerberg hem geen antwoord geven. Het vóélt niet alsof Facebook een monopolie heeft, zei hij uiteindelijk. Dat het bedrijf verplicht zou worden grote onderdelen als Instagram of WhatsApp te verkopen is voor Facebook een grotere nachtmerrie dan wat regelgeving, opgelegd door politici die het bedrijf niet begrijpen.

Kort na het eerste vragenrondje begon de koers van het bedrijf, die na de bekendmaking van het schandaal een forse duik had genomen, op te veren. Na in totaal tien uur ondervraging klokte de koers af op overtuigende winst. Ook de grote commotie onder gebruikers mondde vooralsnog niet uit in een grote boycot. Zonder druk van de politiek, de gebruikers, de adverteerders en de beurs lijkt het momentum om Facebook aan banden te leggen alweer voorbij.

Facebook kondigde de afgelopen weken stelselmatig kleine ingrepen aan om de privacybescherming van zijn gebruikers te verbeteren. Die bliksemafleidertjes lijken voorlopig te volstaan. Maar de bedrijfscultuur (‘move fast and break things’) en het businessmodel doen vermoeden dat we het laatste schandaal nog niet hebben gezien. Nooit eerder was de aandacht door media en politiek zo groot. De truc voor het Congres kan Zuckerberg niet herhalen. Een volgende keer komt Facebook er vermoedelijk minder makkelijk vanaf. Hoe dan ook is de imagoschade groot. Er loopt bovendien een onderzoek van de Amerikaanse Trade Commission naar het schandaal, met een miljardenboete als mogelijk resultaat.

Facebook liet al weten dat gebruikers zich, vier weken na het schandaal en de mediastorm, niet opvallend anders zijn gaan gedragen. Het verwacht ook geen significante impact op de advertentieverkoop of de omzet. ‘We zien niet dat mensen hun data niet meer met Facebook willen delen’, zei topvrouw marketing Carolyn Everson in gesprek met The Wall Street Journal. Tot dat verandert, blijft het waarschijnlijk Facebook dat de regels bepaalt.