Zelfs een afgeschermd Facebook kan erg lucratief zijn

We starten dit artikel met een klein experiment. Open even de app van WhatsApp, de berichtendienst die eigendom is van Facebook.

Overloop even in welke gesprekken u vandaag al actief was. En probeer daarna te bedenken welke informatie Facebook uit die conversaties kan halen, zonder dat het effectief de inhoud van de berichten leest. Afgeschermde, versleutelde berichten zijn immers hét verkoopsargument van WhatsApp en van het 'nieuwe Facebook' dat CEO Mark Zuckerberg woensdagavond met vuurwerk wilde presenteren. 

Metadata

Disclaimer: het is erg veel. Zelf hadden we vandaag al vijf actieve WhatsApp-gesprekken. Van twee ervan - collega's - valt te verwachten dat ze ook regelmatig met elkaar communiceren. Een van de andere gesprekken is een groepsgesprek. De mensen uit het groepsgesprek dineerden maandagavond met elkaar in Leuven.

WhatsApp kan dat weten, want het verzamelt ook locatiegegevens van zijn gebruikers. En het weet wanneer je inlogt. Of wanneer je voor het laatst online was. Het zijn de beruchte 'metadata', data die context geven aan de eigenlijke data: de berichten.

Het is niet omdat Facebook niets is met de eigenlijke berichten, dat het niet erg veel informatie kan halen uit de contextuele data. 'Metadata zijn cruciaal in de verwerking van de echte data', stelt Erik Mannens, professor big data aan de Ugent. 

Bombastisch

Die kennis plaatst de bombastische aankondiging van Zuckerberg woensdagavond - in een blogpost van meer dan 3.000 woorden - in een ander daglicht. Facebook kiest voor een gigantische koerswijziging. Het stapt steeds meer af van het idee van een marktplaats en een wereld die steeds meer 'open en verbonden is'.

Dat eerste Facebook - waar Zuckerberg sinds 2004 aan bouwde - ligt onder vuur: uw Facebook-tijdslijn is een slagveld van fake news, ongepaste content en ander onfraais, leerden schandaal na schandaal de afgelopen jaren. Ook op het privacyfront verliest Facebook slag na slag. Europa lanceerde vorig jaar nieuwe databeschermingsregels (GDPR) en ook in de VS woedt er een debat over. 

Tweede Facebook

Dus tovert Zuckerberg 'een tweede Facebook' uit zijn hoed. Al is dat wel eentje waar hij al jaren aan timmert. Het tweede Facebook moet 'intiemer' worden - een digitale woonkamer, zoals Zuckerberg het verwoordde. Die digitale woonkamer is nog onder constructie, met de erg populaire berichtendiensten WhatsApp, Messenger en Direct (van Instagram) als fundamenten. 

Het was al langer duidelijk dat de drie dochterapps aan belang winnen in het Facebook-imperium. Sinds enkele kwartalen communiceert het bedrijf hoeveel mensen er maandelijks minstens een van de vier apps gebruiken. Dat cijfer is duizelingwekkend: 2,7 miljard. Dagelijks zijn het er 2 miljard. 

Kroonjuweel

WhatsApp is in dat geheel het kroonjuweel. Facebook geeft er al even geen afgesplitste gebruikersaantallen meer over, maar het was volgens de marktonderzoeker Sensor Tower vorig jaar de meest gedownloade app wereldwijd. Facebook wil nu mogelijk maken dat je vanuit Messenger naar iemand op WhatsApp of Direct kan sturen, of omgekeerd. De encryptie van WhatsApp daalt zo over de drie berichtenapps neer. 

Maar zoals eerder gezegd, dat hoeft niet te betekenen dat Facebooks winstmotor stopt met draaien. 'Via WhatsApp weet Facebook nog altijd vier cruciale elementen: wie, wat, waar en wanneer', stipt Mannens aan. Die kennis kan het ten gelde maken. Het bedrijf heeft daar nog altijd voldoende advertentieslots voor, op Facebook en Instagram. 

Het sociale netwerk verzamelde de afgelopen jaren bovendien al voldoende data over ons. Met de koerswijziging zal het van nieuwe klanten effectief minder informatie kunnen verzamelen. 'Bij bestaande klanten maakt dat niet veel uit. Facebook weet al genoeg en kan er nu de metadata uit de berichtendiensten bijvoegen', weet Mannens. En Facebook heeft dus al 2,7 miljard bestaande klanten. 

WeChat

Zolang we chatten met vrienden, is het moeilijk te vatten hoe die metadata van waarde kunnen zijn. Maar Facebook zette afgelopen jaren al WhatsApp for Business in de steigers. Het tijdperk waarin we via WhatsApp praten met bedrijven, zoals de Chinezen al doen via WeChat, is niet veraf. Dat levert Facebook een schat aan informatie op. 

Met de belofte om Facebook weer intiemer te maken, met versleutelde berichten die na verloop van tijd misschien zelfs verdwijnen, koopt Zuckerberg ook wat vertrouwen van de gebruikers. 'Het zal gebruikers misschien over de streep trekken om zich over te geven aan nieuwe diensten van de berichtenapps, zoals betalingen of e-commerce', besluit Mannens.