Facebook heeft zijn censuurpolitie niet in de hand

Het censureren van content die op zijn platform gepost wordt, blijft een probleem dat Facebook maar niet onder controle krijgt. Dagelijks worden op de site duizenden posts, foto’s en video’s weggehaald omdat ze bijvoorbeeld expliciet naakt of geweld bevatten of oproepen tot haat. Het zijn echter de ‘valse positieven’ waarmee Facebook keer op keer het nieuws haalt.

Beelden van kunstwerken met naakt, een foto van een baby aan de borst of verminkte lijven die deel uitmaken van voorlichtingscampagnes tegen huiselijk geweld of genitale verminking: de voorbije jaren dook er met de regelmaat van een klok een schandaaltje op over de overmatige censuur of de preutse mentaliteit van de Amerikaanse internetgigant.

Ook nu weer. Facebook slaagde erin om een wereldberoemde foto te censureren van het Vietnamese meisje dat huilend wegrent na een napalmbombardement op haar dorp. Het beeld, gemaakt in 1972 in volle Vietnam-oorlog, werd een wereldwijd symbool van de gruwel en de zinloosheid van oorlogen, en een uithangbord van de vredesbeweging. Maar voor de censuurpolitie van Facebook staat er alleen een naakt meisje, wat in strijd is met de ‘community standards’ van de sociaalnetwerksite. Die zeggen dat alle foto’s waarop genitaliën te zien zijn, verwijderd moeten worden. 

Het was de Noorse auteur Tom Egeland die op zijn tijdlijn met de censuur geconfronteerd werd en de kat de bel aanbond. De Noorse krant Aftenposten sprong op de kar en publiceerde de foto ook op zijn Facebook-pagina, waarna die weer werd gecensureerd. De krant publiceerde vrijdag een vlammende open brief aan Facebook-oprichter Mark Zuckerberg. Hoofdredacteur Espen Egil Hansen schreef ’boos, verbijsterd en bezorgd’ te zijn dat ‘het belangrijkste medium ter wereld de vrijheid op autoritaire wijze aan banden legt’.

Intussen sloot ook de Noorse premier Erna Solberg zich bij het protest aan door de foto op haar account te publiceren. ‘Facebook heeft het verkeerd voor wanneer het foto’s als deze censureert. Het bedrijf draagt zo bij tot het inperken van de vrije meningsuiting’, schrijft ze. Solberg postte zelf verschillende historische nieuwsfoto's waarop ze een zwart censuurbalkje aanbracht, onder meer van de 'Tank man', de Chinese burger die zich in 1989 voor een tank opstelde  tijdens de gewelddadig onderdrukte protesten in Peking. 'Ik wil dat mijn en andere kinderen opgroeien in een maatschappij waar de geschiedenis wordt onderwezen zoals die zich heeft voorgedaan', aldus Solberg.

De Noorse staat is een belangrijke aandeelhouder van Facebook. Via zijn staatsoliefonds bezit het land zowat een half procent van het kapitaal, goed voor 1,5 miljard dollar.

'We zijn niet perfect'

Facebook reageerde op het incident zoals het dat doorgaans doet: bij monde van anonieme woordvoerders die niet verder raken dan het afdreunen van wat standaardzinnetjes. ‘We erkennen dat het een iconische foto is, maar het is moeilijk om dat onderscheid te maken. Ons systeem is niet perfect, maar we proberen onze procedures en de toepassing ervan continu te verbeteren.’ En ook: ‘onze regels zijn soms botter dan we zelf zouden willen.’

Het probleem begint dan ook bij de omschrijving door Facebook van wat er wel en niet kan. Voor naakt wordt alleen een uitzondering gemaakt als het gaat over ‘schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunst’, zo lezen we in de richtlijnen, die in maart vorig jaar nog een update kregen. Over nieuwsfoto’s geen woord. Ook geweldbeelden worden geweerd, al geeft Facebook toe dat die beelden soms een ‘publiek belang’ kunnen hebben, bijvoorbeeld als het gaat over schendingen van mensenrechten of terreurdaden.’

De foto van het Vietnamese meisje kan je naar de letter van deze richtlijnen censureren, ook al druist dat in tegen het buikgevoel van tientallen miljoenen Facebook-gebruikers. Het grote probleem is dat het ‘gezond verstand’ te vaak verloren gaat in het censureringssysteem dat Facebook op poten heeft gezet.

Elke Facebook-gebruiker kan content signaleren die volgens hem of haar niet door de beugel kan, en het bedrijf heeft ook eigen algoritmes om foute posts op te sporen. Die worden vervolgens voorgelegd aan een team van losse medewerkers die wereldwijd worden gerecruteerd, zodat de site de klok rond gemonitord wordt. Zo kan het al eens gebeuren dat een jonge of laaggeschoolde Facebook-medewerker een iconisch journalistiek beeld niet als zodanig herkent.

Algoritmes

Toch kan je je afvragen of een zo wereldberoemde foto, die onderscheiden werd met een Pulitzer Prize, niet door een computeralgoritme had kunnen worden herkend en goedgekeurd. Facebook is al jaren bezig met de ontwikkeling van intelligente software die de inhoud van beelden kan herkennen. Het lanceerde afgelopen april zelfs een dienst voor blinden, waarbij de computer de inhoud van foto’s letterlijk voorleest. Een simpele koppeling met een database van bekende foto's kan dus zo moeilijk niet zijn.

Dat een iconische nieuwsfoto toch door de mazen van het net glipt, zegt misschien ook iets over het gebrek aan aandacht en middelen dat Facebook voor het censuurprobleem over heeft. Ten onrechte, want zeker voor jongeren is het platform het belangrijkste en soms zelfs het enige informatiekanaal geworden. Als content met een grote historische of educatieve waarde daar systematisch gewist wordt, is er wel degelijk reden tot bezorgdheid.

De andere mogelijkheid is dat Facebook écht vindt dat foto’s zoals deze niet op zijn platform thuishoren, uit schrik om bepaalde groepen gebruikers voor het hoofd te stoten. Dat is al helemaal een zorgwekkende gedachte.

Wat Mark Zuckerberg er zelf van vindt, kwamen we intussen nog niet te weten.

Het wereldwijd verzet tegen het weghalen van de iconische Vietnamfoto bleek vrijdagavond te hebben gewerkt. Facebook kwam terug op zijn beslissing om de foto te censureren. De sociaalnetwerksite verwees daarbij naar ‘het statuut van emblematisch beeld’ en het ‘historische belang’ van de bewuste foto.