Ooit gaat de slinger terug naar meer handelsvrijheid

De internationale koers van president Donald Trump verbijstert velen, maar de Verenigde Staten kennen een lange traditie van isolationisme. Die begon bij de Founding Fathers en werd later versterkt door de Monroedoctrine, waarin president James Monroe stelde dat de VS zich niet met Europese zaken zouden bemoeien.

Dat Trump het globalisme afwijst, past in die traditie. Dat Joe Biden Trumps invoertarieven voor China behield ook. Zeker op het vlak van invoertarieven en handel houden we er maar beter rekening mee dat de periode van hyperglobalisering voor een langere tijd achter ons ligt.

Trump is duidelijk beter voorbereid en sterker omringd dan in zijn eerste bestuursperiode. Toen kon hoofdeconoom Gary Cohn nog verhinderen dat de president het handelsverdrag met Zuid-Korea opzegde. Trump heeft de Republikeinse Partij ondertussen echter helemaal naar zijn hand gezet. Alleen een senator als Rand Paul durft nog rechtuit voor vrijhandel en tegen tarieven te pleiten.

Tot nu ging het vooral om heffingen op Chinese handel die goed was voor 380 miljard dollar. Trump wil nu een nog bredere aanpak: zijn nieuwe tarieven op Canada, Mexico en China omvatten handel ter waarde van 1.400 miljard dollar.

Angstcyclus

Om Trumps beleid in te schatten mogen we de discussie niet verengen tot de klassieke economische analyse die stelt dat een tarievenoorlog alleen maar verliezers maakt. Zijn adviseurs stellen dat Trumps beleid meerdere objectieven tegelijk nastreeft. De gecombineerde handel met Mexico en China is maar goed voor 3 procent van het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp). Samen met het handelstekort dat de VS inderdaad met veel landen hebben, maakt dat dat Trump uit de tariefdreiging een grote onderhandelingsmacht puurt.

Maar een handelsoorlog om industriële jobs terug te halen naar de VS levert wel degelijk disproportioneel veel schade op voor de economie in haar geheel. De landbouwlobby, die Trump steunde, dreigt extra schade te ondervinden. En een angstcyclus op de beurs kan Trump stemmen kosten bij de tussentijdse verkiezingen in 2026. Het argument dat een sterke dollar de bevolking tegen hogere levenskosten beschermt, lijkt op dit moment ook erg problematisch.

Sinds corona winnen handelsbeperkingen ook in de Europese Unie aan populariteit. Het nieuwe discours is dat van strategische autonomie, waardoor mondiale waardeketens onder druk komen te staan. Frankrijk kiest allang voor een dergelijk beleid. Dat kan zeker geen onverdeeld succes genoemd worden en verdient misschien een kritischer blik dan gangbaar is.

Lessen uit Japan

In de VS heersen een fixatie op en angst voor China, gedreven door geopolitieke, economische en technologische rivaliteit. Onder meer daardoor gaat de slinger voor een periode in de richting van minder handelsvrijheid. Maar ooit zal dat gecorrigeerd worden.

In de jaren 80 kende het Westen een golf van bezorgdheid over de razendsnelle opkomst van de Japanse economie, die de op een na grootste ter wereld werd. De angst werd gevoed door de indrukwekkende groei in sectoren als technologie, elektronica en vooral de auto-industrie, die de gevestigde machten uitdaagde en een gevoel van economische dreiging opriep. Tegen het einde van de jaren 80 waren Japanse autobedrijven zo dominant dat ze de VS en de EU overspoelden met import, wat leidde tot protectionistische maatregelen.

Een belangrijke oplossing voor de spanningen in de jaren 80 was dat Japanse bedrijven in plaats van alleen te exporteren fabrieken begonnen te bouwen in die westerse markten zelf. Dat creëerde lokale banen en verminderde handelsfricties. Wie weet kunnen we over een paar decennia concluderen dat Chinese investeringen in de EU en de VS op dezelfde manier de spanningen hebben verzacht en dat de huidige handelstarieven toch ergens tot die oplossing hebben bijgedragen.