Paleis der Natie | Gezellig wordt het niet

De opmerkelijkste omschrijving van het Gentse bestuursakkoord tussen de blauw-rode kartellijst Voor Gent en de lokale N-VA kwam ongetwijfeld van Vooruit-voorzitter Conner Rousseau. Volgens de voorzitter is het akkoord, dat hij daarom voluit steunde, ‘superprogressief en gezellig’. Influencer Megan Desaever had het niet beter kunnen uitdrukken. De stad Gent mag dan tonnen schuld torsen, op progressiviteit en gezelligheid kan onder geen beding worden toegegeven.

Die superprogressiviteit en gezelligheid ontbraken ten enenmale in de supernota die federaal formateur Bart De Wever (N-VA) een tijdje geleden aan zijn toekomstige coalitiepartners voorlegde. De N-VA-voorzitter werd daarom als een eerstejaarsstudent door Conner Rousseau naar huis gestuurd met de opdracht zijn huiswerk opnieuw te maken.

Dat is intussen gebeurd. Maar weer kreeg de formateur een onvoldoende en moet hij dus maandag met lege handen naar het paleis om er verslag uit te brengen bij het staatshoofd. Koning Filip had de formateur tot spoed aangemaand, want het land moet worden geregeerd. En ditmaal met vaste hand, en niet zoals de twee vorige regeringen, die een splijtend begrotingstekort opstapelden. Maar het wil maar niet lukken.

Nu viel op de supernota van De Wever wel wat af te dingen. Daar stonden weliswaar behartenswaardige intenties in, maar of daarmee de budgettaire problemen een begin van oplossing krijgen, is lang niet zeker. Van de bewuste supernota, waarvan intussen enkele varianten circuleren, kan worden gezegd wat Napoleon van de Bijbel beweerde: ‘Veel stichtende voorbeelden, weinig feiten.’ De terugverdieneffecten, waarop de formateur kennelijk blijft rekenen, zijn geen feiten maar wensen.

Algemene middelen

Of neem nu de energiefactuur. De federale noch de regionale regeringen, die nog altijd uit de hand van de federale regering leven, hebben een duidelijke visie op energie, laat staan op de toekomst van die sector. Het belang daarvan kan nochtans niet worden overschat. Want de overschrijding van de spilindex die begin 2025 de regering op bijkomende kosten jaagt, wordt goeddeels veroorzaakt door de stijgende kosten van elektriciteit en gas. En als we Fluxys mogen geloven, zitten er nieuwe stijgingen van nettarieven aan te komen. De gaskosten stegen de jongste jaren met liefst 116 procent.

‘De kosten verder doorschuiven naar de algemene middelen is de boodschap, wil je de elektriciteitsfactuur betaalbaar houden’, blogt Ivo Van Isterdael, gewezen kaderlid van de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG). ‘Maar die boot is al overvol. Zijn de onderhandelaars rond de formatietafel van Bart De Wever zich bewust van de extra lasten en van de te vinden extra miljarden? Dat laatste geldt ook voor de kosten van het energie-eiland van Elia, dat op 2,5 miljard euro werd geraamd maar intussen op 7 miljard euro wordt berekend.’ Van Isterdael sluit zelfs niet uit dat finaal 10 miljard euro wordt betaald.

Het project werd destijds onder grote mediabelangstelling te water gelaten door minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), zonder dat daar in de federale regering vragen bij werden gesteld. Zelfs niet door begrotingsminister Alexia Bertrand (Open VLD), die nochtans beter diende te weten. Haar familie controleert de machtige holding Ackermans & van Haaren, de eigenaar van DEME, de medebouwer van het energie-eiland.

Eerder deze week maakte de ziekenhuisbarometer van het Intermutualistisch Agentschap (IMA) melding van de fors stijgende ereloonsupplementen die de ziekenhuizen hun patiënten aanrekenen. Per patiënt is 3.000 euro geen uitzondering meer, in enkele gevallen gaat het zelfs om meer dan 30.000 euro. Wie die supplementen incasseert, is niet altijd duidelijk, maar dat het overgrote deel naar de ziekenhuizen gaat, is een feit. De kwestie is des te delicater omdat op enkele uitzonderingen na de meerderheid van de ziekenhuizen die tot 300 procent supplementen aanrekenen in Brussel en Wallonië zijn gevestigd.

Het probleem van de ziekenhuisfinanciering is al langer bekend maar kreeg nooit een aanzet van oplossing. De volgende regering moet daar noodgedwongen werk van maken. Minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) beweerde aan oplossingen te werken. Helaas is daar weinig van terug te vinden in de over en weer schuivende nota’s van de formerende partijen. Ook de stem van Vandenbroucke wordt dezer dagen opvallend weinig gehoord.

Alles komt terug

Het probleem van formateur De Wever is bekend. De regering die hij hoopt te vormen vertrekt met een begrotingstekort van ruim 26 miljard euro en moet onder Europese druk tijdens de komende regeerperiode minstens 16 miljard besparen. En de nieuwe premier moet dat doen met een regering die bestaat uit vijf partijen die niet het begin van een idee hebben over waar het met het land naartoe moet. Dat was ook het geval in 1981, na de val van de kortstondige rooms-rode regering van Mark Eyskens (CVP). De opstellers van het jaarverslag van de Nationale Bank van België hadden het over 1981 als een zwart jaar en over een uitgeputte Belgische economie.

Wie de gelekte formateursnota’s bekijkt, waant zich weer in Maribel-tijden. Maribel stond voor het geleerde Model Analysis of the Rapid Investment of the Belgian Economy of Life. Die operatie, uitgevoerd door de regering van Mark Eyskens, kwam erop neer dat 30 miljard frank aan nieuwe belastingen werden geïnd, vooral via btw. Dat bedrag werd dan gebruikt om een vermindering van de sociale lasten te financieren. Of zoals toenmalig extraparlementair minister van Financiën Robert Vandeputte het naderhand samenvatte: ‘De verbruikers betaalden aan de staat 30 miljard meer als compensatie voor de vrijstelling van sociale lasten voor het zelfde bedrag, die aan het bedrijfsleven werd gegund.’

Alles komt dus terug. De realiteit, als het aankomt op de concurrentiekracht die nodig is om al die tekorten te helpen wegwerken, valt in twee cijfers uit te drukken: de Belgische inflatie steeg in oktober naar 3,20 procent, de economische groei stond in het derde kwartaal op nauwelijks 0,2 procent.

Blijkbaar heeft Vooruit-voorzitter Conner Rousseau, euforisch door zijn bescheiden verkiezingswinst, pas laat de ernst van de opdracht ingezien en gemerkt dat zijn partijachterban zich niet op dat pad wil wagen. Bij de vakbond ABVV-FGTB, die zich opmaakt voor gespierde acties, wordt zelfs over een mogelijke splitsing gesproken als Vooruit hierin mee stapt. Want wat nu moet gebeuren, zal niet superprogressief zijn en zeker niet gezellig. Net als de devaluatie die Wilfried Martens (CVP) in 1982 forceerde om de economie op te krikken, is deze dramatische situatie rechten en tegelijk nog eens 16 miljard euro besparen in vier jaar tijd geen opdracht voor politieke wezels.