Bestand tussen Israël en Hezbollah: gedoemd om te mislukken of hoopvolle stap naar meer?

Sinds woensdagochtend is een wapenstilstand van kracht tussen Israël en Hezbollah, een afspraak die in grote mate nageleefd lijkt te worden. De Libanese militie moet zich terugtrekken achter de Litani, een rivier op 30 kilometer van de landsgrens. De Israëlische troepen moeten Libanon verlaten.

Wat staat er nog in het bestand?

Het staakt-het-vuren is afgesproken voor een periode van 60 dagen. Het Libanese leger moet voor de orde zorgen in de bufferzone tussen de grens en de rivier. Israël zegt dat het zich het recht voorbehoudt toe te slaan zodra er activiteiten van Hezbollah in de bufferzone zijn.

Voor de Verenigde Staten, samen met Frankrijk de drijvende kracht achter de deal, is het de bedoeling dat de overeenkomst leidt tot een permanente vrede. ‘Wat er nog over is van Hezbollah en andere terroristische organisaties mag de veiligheid van Israël niet opnieuw bedreigen’, zei president Joe Biden.

Waarom is het bestand belangrijk?

Het akkoord moet een einde maken aan het conflict tussen Israël en Hezbollah, dat ontstond nadat de militie in solidariteit met haar sjiitische zusterorganisatie Hamas in oktober vorig jaar Israël was beginnen te bestoken. De voorbije maanden escaleerde het geweld, met een inval van het Israëlische leger in Zuid-Libanon. Volgens de Libanese overheid heeft dat sindsdien het leven gekost aan minstens 3.823 mensen. Aan Israëlische kant zijn 82 soldaten en 47 burgers gedood.

Door het geweld hebben 60.000 mensen in Israël en naar schatting 1 miljoen mensen in Libanon hun huizen moeten verlaten. Aan Libanese kant keren mensen al terug, nu het bestand van kracht is. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zei dat ook zijn landgenoten terug naar het grensgebied zullen kunnen, maar gaf daar nog geen officiële aanbeveling voor.

Waarom keurt Netanyahu het goed?

Het terugbrengen van Israëli's naar hun huizen in het noorden van het land was een van Netanyahu's doelstellingen toen hij in oktober dit jaar een grond- en luchtoffensief begon tegen Hezbollah. Hij wilde de organisatie ook zware klappen toebrengen, wat door de zware bombardementen en het uitschakelen van leider Hassan Nasrallah gelukt is.

Daarnaast besefte Netanyahu wellicht dat het niet vol te houden was om op twee fronten oorlog te blijven voeren. In Gaza is de oorlog tegen Hamas, die begon na de dodelijke raid van de militie op 7 oktober 2023, nog altijd bezig.

Wie zal het bestand bewaken?

Het Libanese leger moet dat doen, samen met de VN-troepen die in het grensgebied gelegerd zijn. Maar dat volstaat niet om Hezbollah tegen te houden, is gebleken sinds het vorige vredesakkoord tussen de landen in 2006. Om die reden zullen de VS, Frankrijk en mogelijk andere landen het Libanese leger bijstaan met opleidingen en technische en logistieke steun. Er komen geen Amerikaanse troepen, verzekerde Biden.

Zal het werken?

De extreemrechtse en orthodoxe coalitiepartners van Netanyahu hebben zich al kritisch uitgelaten over het bestand, maar lijken voorlopig niet geneigd om de regering op te blazen. Aan de andere kant is de vraag hoe gedisciplineerd Hezbollah zich zal opstellen. Analisten gaan ervan uit dat de militie niet volledig vernietigd is door Israël, evenmin als haar gigantische wapenvoorraad.

Cruciaal wordt de opstelling van Iran. Terwijl de deal in theorie enkel goedgekeurd moest worden door Libanon, kon dat in de praktijk alleen gebeuren omdat de nieuwe Hezbollah-leider Naim Qassem zijn zegen had gegeven. En die deed dat volgens waarnemers alleen omdat hij daarvoor groen licht kreeg uit Iran.

Het is ook enkel Iran dat kan beletten dat Hezbollah weer actief wordt in de bufferzone. Als het Libanese leger Hezbollah zou willen ontwapenen, dreigt een nieuwe burgeroorlog, vrezen analisten. Hezbollah beschouwt zichzelf als een soort staat in de staat en aanvaardt alleen instructies uit Teheran.

Is dit een voorbode van meer?

Voor de Amerikaanse president Biden, die op 54 dagen van het einde van zijn ambtstermijn eindelijk met een internationaal diplomatiek succes kan uitpakken, is dat de bedoeling. Onder leiding van zijn minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken en met bemiddelaars van Turkije, Qatar en Hamas wordt volop onderhandeld over een staakt-het-vuren in Gaza, in ruil voor de vrijlating van de mensen die Hamas sinds zijn raid gegijzeld houdt.

Door de deal met Hezbollah staan de sterren gunstiger dan ooit, zo luidt de redenering. Voor het eerst is namelijk een wig gedreven tussen die militie en Hamas, en dat met impliciete goedkeuring van broodheer Iran. Als de Hamas-strijders dat inzien, is de kans op toegevingen van hun kant groter. Al blijft de vraag of Netanyahu nu wel bereid is tot een deal. In het verleden legde hij telkens nieuwe bezwaren op tafel.

Zal Donald Trump de vredesinspanningen verderzetten?

Volgens Amerikaanse media hield het kabinet van Biden de medewerkers van de aankomende president Donald Trump nauw op de hoogte van de vorderingen en verliep de samenwerking voorbeeldig. Mike Waltz, de nationale veiligheidsadviseur van Trump, onthaalde de deal als ‘een goede concrete stap richting de-escalatie in het Midden-Oosten’.

Cruciaal voor verdere stappen naar vrede in de regio wordt de houding van Saoedi-Arabië. Biden hoopt om met militaire samenwerking en de levering van kerntechnologie voor civiel gebruik het land te bewegen tot een overeenkomst met Israël, met als uiteindelijk doel de creatie van een Palestijnse staat.

Dat lijkt wishful thinking in een kruitvat als het Midden-Oosten, maar als Trump het heft overneemt van Biden, zou hij zijn goede connecties met de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman kunnen inzetten om zo'n akkoord te forceren. In zijn eerste ambtstermijn slaagde hij er al in om de betrekkingen tussen Israël en enkele andere landen in de regio te normaliseren.